terminów gramatycznych online
głos dźwięk mowy
Cytaty
E kiedy się nájduje bez żádnego ákcentu ná końcu mowy, żadnego z siebie nie wydáje głosu; jest tylko przyczyną przedłużenia sylláby od końcá wtorej. v. g. dire, mowić.
Wokale swój tylko jeden głos wydają, gdy je wymawiamy, takich jest sześć a e i o u y Greckie. Od tych pochodzą dwie Polskiemu językowi własne: ę i ą.
Wyrazy miesczą w sobie różne głosy czyli dźwięki, które w pismie znakujemy głoskami czyli literami, już większemi, już mniejszemi. Głoski te w abecadle polskiem są: a, ą, b [...] ź, ż.
Znamiona przestankowe. Przecinek (,); znak przestanku małego i równo przeciętego głosu. Srednik (;); znaczy przestanek większy podniesionego i zawieszonego głosu. Dwukropek (:); znaczy przestanek jeszcze większy nieco spusczonego głosu. Kropka (.); znaczy przestanek największy gdy głos spusczony zupełnie ustaje. Znak wykrzyknienia (!); kładzie się po wyrazach mających się wymawiać wyższym i mocniejszym głosem. Znak pytania (?); pokazuje, iż głos podniesiony ma być niejako zakręcony. Znak zamilczenia (.....); kładzie się w miejscu wyrazów opusczonych. Ustęp; jest-to miesce próżne w pismie między końcem linii poprzedzającej, a początkiem następującej. Dyktując mówi się, Od ustępu. Oddzielnik (—);-znak pospolicie kładący się abo zamiast od Ustępu, między frazą zupełnie skończoną a nowozaczynającą się, lub też dla niepowtarzania wyrazu wyżej położonego. Paragraf (§); znak oddziału w pismie.
Głoski podzieliłem stosownie do ich własności w języku polskim, nie zaś podług ich wyrabiania się w ustach za pomocą głosu i pewnych części ciała.
Co to są samogłoski? Są to głoski, które same, czyli bez pomocy innych głosek wydają głos, czyli brzmienie; głoski a, ą, e, é, ę, i, y, o, ó, u, są samogłoskami.
[...] Pisowniá podaje prawidła, jakiemi postaciami głosek oznaczać náleży głosy i brzmieniá, danego języka, wchodzące już w skłád wyrazów; jakiemi znakami oddzielać wyrazy i zdaniá od siebie w ciągu pisma, albo raczéj, jakiemi znamionami oznaczać zdaniá i okresy. Grafika zaś w znaczeniu gramatycznym má nám wskazać postacie głosek, jakiemi oznaczać náleży głosy i brzmieniá danego języka niezależnie od wyrazów, których są cząstkami. Jednym słowem: Grafika uczy nás oznaczać pojedyńcze głosy i brzmieniá, podaje sposób wyráżaniá głosek w abecadle, i jest pisownią, że tak rzekę, abecadłową; Ortografijá zaś jest odnośnie do fonetyki języka pisownią wyrazową, obejmującą prawidła dlá wyrazów, zgoła dlá mowy pisanéj. Grafika daje nám, a przynájmniéj dać nám powinna, w pojedynczych postaciach wyraźny i cáłkowity obráz fonetyki danego języka; Pisowniá zaś jest wynikiem prawideł językowych zastósowanych do etymologiji i gramatyki; powinna być wiernym obrazem nie tylko fonetyki języka, ale i jego organizmu.
[...] Gramatyka tkwi jeszcze w ustroju i budowie jego, nie jest i być nie mogła za pomocą pisma wydobytą na widok publiczny i przywiedzioną do powszechnéj wiadomości, że układaczom tym zależało głównie na tym, ażeby za pomocą pisma w ten lub ów sposób oznaczyć dokładnie wszystkie brzmieniá i głosy danego języka [...].
Organa mowy dzielą się na:
1-sze organa głosu: płuca i drogi oddechowe, do których należą: oskrzela, tchawica i krtań ze strunami głosowemi,
2-ie organa artykulacyi, nazywane w gramatykach narzędziami mownemi i służące do urabiania głosu: gardziel, jama ustna i jama nosowa; jamę ustną stanowią: podniebienie, mięśnie policzkowe, język, zęby, wargi.
Głos wydają łatwo wszystkie zwierzęta, bo mają organa głosu, zresztą głos wydobywa się sztucznie z rozmaitych narzędzi i instrumentów; mowa jednak jest bardzo trudną, bo zależy od umiejętnego i starannego używania narządów mownych; stąd dzieci niedbałe mówią niewyraźnie, stąd ludzie, którym np. zębów przednich brakuje nie mogą dokładnie wymówić niektórych głosek.