terminów gramatycznych online
stopniowanie przymiotników, przysłówków
Stopniowanie. Oznaczanie różnic w intensywności cech. W pracach dotyczących stopniowania mówi się na ogół tylko o cechach nazywanych przez przymiotniki i przysłówki, a pomija niesłusznie inne części mowy - rzeczownik i czasownik.
Cytaty
Przymiotniki u Anglików nie odmiéniają się co do liczb [...] za tém na samo ich tylko stopniowanie mieć wzgląd należy. Stopniuja się zaś dwojakim sposobem. 1. Kończącé się na e dobiėrają głoskę r [...] Drugi sposób stopniowania jest przez dodanié wyższégo, lub nájwyższégo stopnia przerzeczonych przysłówków nieforemnych podług okoliczności, np. more brave waleczniéjszy, most brave nájwaleczniéjszy. Drugim tym sposobem lubo wszystkié przymiotniki stopniować się mogą, osobliwie jednak zakończoné na al, ate, ing, ous, able, ible, ant, ent, ed, id, er, i niektóre zakończone na own, est, ish, bo te piérwszym sposobem stopniować się nié mogą, np. general powszechny, more general powszechniéjszy, most general nájpowszéchniéjszy.
Porównanie i wyrażenie wielości jednakowego przymiotu w kilku lub wielu rzeczach zowiemy stopniowaniem.
O stopniowaniu przymiotników. Przymiotniki polskie stopniują się albo foremnie albo nieforemnie. Foremne stopniowanie robi się podług następujących prawideł. 1) Ze stopnia równego przerabia się wyższy przez wtrącenie przed i lub y głoski sz, po czém i na y zamienić należy [...]; z tego zaś przez dodanie na początku głoski naj, albo po staropolski na, powstaje najwyższy [...]. 2) W przymiotnikach, w których przed końcową samogłoską, stoją spółgłoski d, k, ł, n, r, t, w, poprzedzone od innych spółgłosek dla ułagodzenia brzmienia, głoski te miękczą się [...], a potém kładzie się przy nich éj przed szy [...]. 3) Jeżeli zaś przed końcową samogłoską, tedy ta przed szy miękczy się [...], bez wtrącenia ej [...] 4) Zakończone na ący mają w stopniu wyższym ętszy [...] 5) Zakończone na ki, zamieniają tę głoskę na szy, a jeżeli przed k stało s lub z, to zamienia się na ż, a poprzedzające tę głoskę ą na ę [...]. 6) Zakończone na eki, oki, po zamianie ki na szy, wyrzucają e, o, a jeżeli po ujęciu tych, zbiegło się s lub z ze głoską szy, takowe przechodzi na ż [...]. 7) Dwojaki mają stopień wyższy: bystry, strzszy, strzejszy, cierpki, pszy, czejszy [...]
Formy gramatyczne, służące do oddania tych odcieni przymiotów, nazywamy stopniami: równym, wyższym i najwyższym; samą zaś odmianę - stopniowaniem przymiotników; np. stary, starszy, najstarszy.