terminów gramatycznych online
nasuwka
Język: polski
- Głosownia: Mał/1879
- O postaciach gramatycznych: Malin/1869
- Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
Cytaty
Dodatnia jest trojaká: 1) w násłowiu nazywá się po grecku Prosthesis, albo prothesis; nazwiéjmy ją dlá zgody w terminologiji z nájnowszą gramatyką czeską [...] przedsuwką lub násuwką; 2) w środosłowiu Epenthesis - wsuwką; 3) w posłowiu Paragoge albo Epithesis - zásuwką.
W pierwszéj części wykázaliśmy jilość brzmień i głosów języka polskiego, jich podziáł na samogłoski i spółgłoski, jednych i drugich rodowód, jich przemiany w skutek jich wzajemnego wpływu na siebie i przyczyny tychże przemián w wyrazach polskich. A poniewáż te wyrazy, w których zachodzą rzeczone przemiany głosek, tych nájpiérwszych i nájpiérwotniejszych żywiołów każdéj mowy ludzkiéj, pod względem gramatycznym nie są jednego i tego samego składu i budowy, i gramatyka porównáwczá prócz głosek odróżniá w składzie i budowie wyrazów i jinne gramatyczne cząstki składowe wyrazów, przeto wyjáśniając prawa głosowe głosek, musieliśmy się mimowolnie spotykać z dopiéro rzeczonemi gramatycznemi cząstkami w skłád wyrazów wchodzącemi, jakiemi są piérwiástek (etymon, radix, niemieckie Wurzel), pień czyli temat (thema, Stamm), nágłos (praefixum, Vorsylbe), pogłos (afformativum, affixum, Nachsylbe, Wortbildungssuffix), końcówka (suffixum, Biegungssuffix albo Endung), spójka (Bindevocal), nasuwka (prothesis, Vorschlag), wsuwka (epenthesis, Einschiebsel), zasuwka (epithesis lub paragoge) itd.
Dowodzą rzeczeni gramatycy konieczności pisania bozki następującym sposobem: z formy pierwotniejszéj, i przez nich także przyznawanéj bożski, wypadło zdaniem ich s jako tylko „nasuwka", a potém czy też z tém równocześnie i przemieniło się w z ; więc na téj drodze z bożski wyrobiło się bożki, a z tego bozki.
A zatem (jak tego cały niniejszy rozdział dowodzi) ważniejsze miejsce, a poczucie narodowe wcale w to w kwestyach podobnych nie wchodzi, czy tam co w wyrazie jest nasuwką, czy zasuwką, czy jaką jeszcze inną suwką — łamigłówki tego rodzaju są dobre dla tych tylko, co je wymyślili — lecz kieruje się tu względami rzeczywiście w wymawianiu rozstrzygającymi, a do takich należy położenie głoski w syllabie.