terminów gramatycznych online
dodatnia dodanie głosek, przyrostków
Język: polski
- Czasowanie: Bor/1830
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- Głoski, znamiona, i wymawianie: Bor/1830
- Głosownia: Morz/1857
- O postaciach gramatycznych: Malin/1869
- O przenośniach: Rew/1845
- O składni w ogólności: DwBg/1813
- Oddział III. Wyjątek z gramatyki samskrytu: SkorM/1816
- Prawidła samogłoskowe: Malin/1869
- Rozdział I. Rozbiór wyrazów w ogólności: Szt/1854
- Zbiór abecadłowy rzeczy: DwBg/1813
Cytaty
Postaci grammatycznych jest w polskim języku pięć:
1wsza: Wyrzutnia, gdzie się syllaba albo głoska jaka wyrzuca, [...].
2ga: Dodatnia, gdzie się syllaba jaka albo głoska dodaje, np. pojdźże, zamiast: pojdź; poranek, zamiast: ranek.
Dodatnia postać, na k. 39.
Dodatniá, jest dodanié głoski do jakiégo wyrazu, albo wyrazu jakiégo jednégo lub więcéj do mowy.
Dodatniá jest mowná i słowná, dobrá i złá, 112, 113.
Co się zaś przypadkowania imion dotyczy, odmiana ta w przypadkowaniu, przez odrzucanie dodatnich czyli przyrostkowych postaci, za których pomocą samo imie ze źródłosłowa uformowaném zostało, odbywa się.
Dodatnia. Jest-to dodawanie pewnych głosek w wyrazach. Dodaje się e, je, iej, jako: we wsi, zamiast w wsi, okien, od okno; trudniej, od trudno.
Dodatnia w Słowach. 1e. Daje się końcowe y dla skrócenia lub harmonii, np. uczymy, nauczymy, zamiast uczym, nauczym. 2e W niektórych słowach z przyimków złożonych, wtrąca się e dla łatwiejszego i dźwięczniejszego wymawiania, np. odegnać, nadebrać zamiast odgnać, nadbrać.
Dodatni, wyrzutni, zamienni, cudzoziemczyzny głoskowej, używamy dla złagodzenia lub obostrzenia brzmień w wyrazach, lub dla nadania zakończeń według swojej mowy wyrazom przyswojonym z obcej; jak to widzieliśmy na wyrazach: dramma, poema z greckiego wziętych. Cztery te postaci, że mają na celu zewnętrzną formę, czyli głoski; ztąd pod tym względem nazywają się grammatycznemi czyli głoskowemi.
Dodatnia jest wtedy, kiedy się jedna lub więcéj głosek na początku, w środku lub przy końcu jakiemu wyrazowi przydaje, np. Jadam, Jewa, studzień, tugodnia, rozumiem zamiast: Adam, Ewa, studni, tydnia, rozumię.
Dodatnia wykonywa się za pośrednictwem samogłoski e, (którą nazwaliśmy posiłkową), kładąc ją między dwie twarde spółgłoski, jakie obciążyłyby wymowę przy prawidłowéj odmianie wyrazu; i tak zamiast: matka, matk, córka, córk (…).
[...] Głoskę dodaną do wyrazu, którá nie jest ani nágłosem, ani pogłosem, ani końcówką, nazywámy jednym słowem dodatnią; przydają się takowe głoski przybyszowo do piérwiástków lub wyrazów złożonych i pojedyńczych na początku wyrazu, w środku, lub na końcu wyrazów [...].
[...] Dodatniá w násłowiu, t. j. na początku wyrazu, cieniuje niekiedy treść pojęciá, jak to zobáczym na przykładach; w ogóle jednakże nie zmieniá ona wcale piérwotnego pojęciá piérwiastku, równie jak dodatniá w środosłowiu, czyli w środku wyrazu, i posłowiu, t. j. na końcu wyrazu nie zmieniá pojęciá wyrazu [...].
Dodatnia jest trojaká: 1) w násłowiu nazywá się po grecku Prosthesis, albo prothesis; nazwiéjmy ją dlá zgody w terminologiji z nájnowszą gramatyką czeską [...] przedsuwką lub násuwką; 2) w środosłowiu Epenthesis - wsuwką; 3) w posłowiu Paragoge albo Epithesis - zásuwką.