terminów gramatycznych online
okoliczność własność; kat. gramat.
Język: polski
Cytaty
Wszelkie Imie rzeczowne dwojako się używa w mowie: raz jako wyraz znaczący rzecz tę, o której mówimy, czyli jako rzecz zdania, i wtedy wyraża rodzaj, liczbę, osobę; drugi raz jako wyraz zdolny wydać niektóre okoliczności tego co o rzeczy mówimy, czyli przymiotu zdania, i wtedy przybiera na siebie odmiany przypadkami zwane.
Ze względu na Imiesłow w Słowie zawarty i na rzecz, której ma być przysądzony, trzy okoliczności Słowa wyrazić powinny: osob, liczb i rodzajow: ze względu zaś na Słowo być w nich zamknięte, dwie; czasu i trybow.
Gdy w rzeczy co postrzegamy, to jest albo jaką rzecz sama w sobie, czyli w swojém przyrodzeniu jest, np. rzeka szeroka, bystra, głęboka, zowiemy to przymiotem lub własnością rzeczy: albo co siłą własną działa np. orzeł leci, rzeka płynie, wiatr szumi, zowie się to sprawą, czynem, czynieniem lub działaniem; albo że doznaje w sobie odmiany jakiej, podlegając działaniu innej jakiej rzeczy, np. drzewo usycha, róża więdnie, lod topnieje, wiatrem obalone sosny, zowiemy to skutkiem. W ogólności rozmaite położenia lub zdarzenia w jakich rzeczy znajdują lub znajdować by się mogły, zowiemy okolicznością lub stanem; np. wczorajszy dzień był bardzo gorący, dzisiejszy jest nieco chłodniejszy, wszystko cośmy powiedzieli o dniu należy do okoliczności, które mu się przytrafiły; i tak wczorajszy był wyrażają okoliczności czasu przeszłego, dzisiejszy jest czasu teraźniejszego; gorący, chłodny okoliczność przymiotu; bardzo, nieco miarę lub stopień tychże dwóch przymiotów.
Ze względu na Imiesłów w słowie zawarty […], i na rzecz, któréj ma być przysądzony, wszystkie słowa trzy okoliczności wyrazić powinny, tj. osób, liczb i rodzajów; ze względu zaś na słowo być w nich zamknięte dwie: czasu i trybów.
Dlaczego nazywamy je „bezokolicznikami"? (...ponieważ nie wyrażają żadnéj zgoła okoliczności , tj. ani osoby, ani liczby, ani czasu, ani trybu,—są zatém „bez-okoliczne”).