wzgląd gramatyczny

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kop/1778
• Kop/1780
• Kop/1785
• Kop/1817
• Mroz/1822
• Bor/1830
• Sier/1838
• Such/1849
• Łaz/1861
• SWil/1861
• Kur/1865
• Jes/1886
• Kras/1897
• Kr/1917

Ten wzgląd zowią Grámátycy Liczbą (numerum).

Dokłádniejsze w tej miérze są języki Polski i Łáciński poniéważ Imioná ich odmieniájąc się przéz Przypadki okázują, wraz zé znáczeniem wéwnętrznym, rozmáite względy, á przy jásności stylu czynia go zwięzłym i pięknym [...]

Przeciwnie zaś, poniewáż Imiona rzeczowné a przymiotné w wielu względach grammatycznych są od siebie różné, przeto na osobné dwa szeregi rzeczowników i przymiotników podzieloné być musiały.

Względów czyli Stanów, w których myśl ludzká wystawiá sobie rzeczy, jest bardzo wielé.

Pospolicie w mowie naszéj, albo oznajmujémy co komu, albo rozkazujémy. Stąd urodziły się dwa tryby. Tryb oznajmujący, nájbogatszy jest w zakończénia, bo téż względy do tego Trybu należące są nájliczniéjsze. Względy mówię, czasu, liczb, osób, rodzaju.

OSOBA. Wzgląd osoby, widzieliśmy, i zrozumieli w zaimkach osobistemi nazwanych, i naliczyliśmy ich trzy, ja, ty, on. [...] Jeszcze i to do zrozumiéniá osobistości dopomóc może, gdy postrzeżémy, że trzy osoby, wchodzą do mowy; piérwszá która mówi: drugá do któréj mówią: trzeciá, o któréj jest mowa, np. Mówiąc o Napoleonie. Jáć powiadám, ty ledwie wierzysz, on mężnie zniósł wygnanié.

Ponieważ, w Słowiańskich językach przez zmiękczenie spółgłoski oddają się niektóre grammatyczne względy wyrazów, miękczenie przeto każdej społgłoski stało się dla Słowian potrzebą nieodzowną.

Skoro Słowianin ułożył sobie oddawać niektóre grammatyczne względy wyrazów przez miękczenie społgłosek, zmiękczenie każdej spółgłoski stało się dla niego koniecznością.

Od trybu bezokolicznego być formuje się jeden oddział względow: być był ub-ywszy; od czasu przyszłego będzie drugi oddział: będzie, bądź, będąc będąc-cy, -a, -c. Jest, wyraża czas teraźniejszy.

Przyimek kładzie się przed imieniem dla oznaczenia stosunków, i różnych względów między rzeczami, np. W świecie bez nauki trudno o kawałek chleba.

Stopnie [...] Wyższy, gdy wyraża podwyższenie przymiotu wynikające z porównania względów (4). między dwiema abo więcej osobami lub rzeczami: syn pilniejszy od córki.

(4). Wzgląd uważany w znaczeniu grammatyczném, jest-to stosunek wyrazu do myśli, albo wyrazów do wyrazów, podobnie jak rzeczy do rzeczy co do swych własności.

Przyimki rządzą jednym lub kilką spadków, dla tego że jedne oznaczają jeden, a inne kilka oznaczają względów.

Spółgłoski jedne i téż same często się oddzielają lub łączą z sobą, dla względów grammatycznych lub etymologicznych.

Gdzie nie zachodzą względy grammatyczne lub etymologiczne, tam można niejako dwojako rozdzielać wyraz ze względu na samę tylko naturę spółgłosek np. rze-mieśl-nik, albo rze-mie-ślnik, we-wnę-trzny albo we-wnętrz-ny, ja-błko albo jabł-ko.

Jak w odmianie koniugacyi są nazwy na różne względy (sposoby, czasy itd.), tak téż w odmianie Czasowników powinny być nazwy na różne odcienia głównego pomysłu.

W odmianie Czasowników polskich zachodzi sześć względów: strony, sposoby, czasy, liczby, osoby, i rodzaje.

Wcierać, ał, a, scz. nd. Wetrzeć, (prow. Wtarć), wtarł, wetrze, dk. [...] 3) = wkładać, wciągać, wuczać, wzwyczajać. = się, słz. wkładać się do czego, obeznawać się z czém dobrze przez pracę Gdy się już dzieci jako tako wetrą w nazwiska względów grammatycznych.

Zamiast przysłówkowych określników można użyć rzeczownikowych ze słówkami, które pewien wzgląd czyli stosunek do rzeczy wyrażają […].

ФРАЗЫ, ПРЕДСТАВЛЯЮЩIЯ ВАЖНѢЙШIЯ СВОЙСТВА ПОЛЬСКАГО ЯЗЫКА ВЪ ОТНОШЕНIИ ГРАМАТИЧЕСКОМЪ. Wyrażenia, okazujące ważniejsze własności polskiego języka we względzie gramatycznym.

Powiedz kilka krótkich przykładów z przyimkami — i objaśnij wyraźnie stosunki i względy wyrażone przyimkami! —

Określenie względu czyli okoliczności ograniczającej na pyt. o ile? pod jakim względem? oznacza wzgląd, do którego się ogranicza znaczenie orzecznika; wyraża się 1) Szóstym przypadkiem bez przyimka, zwłaszcza przy czasownikach: różnić się, wyróżniać się, odznaczyć się, przewyższać, wyrównać [...]. 2) Za pomocą rzeczowników z przyimkami — na, ( z 4. i 7. przyp.), — z ( z 2. przyp.), — w, (z 4. i 7. przyp.), według (z 2. przyp.), lub z wyrażeniami przyimkowemi: pod względem (czego), co do (czego), w porównaniu (z kim) [...]. Np. Ślepa na jedno oko, chromać na prawą nogę [...]. 3). Jeżeli ograniczenie dotyczy nie tylko orzecznika, lecz całego zdania, tj. sądu w nim wypowiedzianego, wyrażając, że sąd ten jest oparty tylko na świadectwie czyim, to używamy przyimków niewłaściwych według, podług, wedle (z 2. przyp.), lub wyrażenia przyimkowego zdaniem ( z 2. przyp.).

Podobnie jak orzeczenie także i podmiot myśli może być wyrażony podmiotem zdania, złożonym z jednego wyrazu, albo też złożonym z kilku wyrazów (w zdaniu rozwiniętym). Np. Słowo stało się ciałem. Koronę da nam ten rycerski bój. Romanowski. Ze względów gramatycznych (składniowych) jeden z tych wyrazów, a mianowicie najważniejszy, nazywamy podmiotem właściwym, resztę zaś wyrazów określeniami podmiotu właściwego.