terminów gramatycznych online
tonacja cyrkumfleksowa
Język: polski
Intonacja może być zdaniowa lub wyrazowa. Polega zawsze na zmianie w wysokości tonu bądź w obrębie zdania (i. zdaniowa), bądź sylaby (i. wyrazowa) [...]. Dla jęz. psł. późnego okresu [...] niektórzy badacze przyjmują istnienie 4 i. wyrazowych: 1. akutowej (tonicznie rosnącej), 2. cyrkumfleksowej (tonicznie opadającej) [...].
Cytaty
Język prasłowiański odziedziczył po epoce prasłowiańskiej dwie odmiany tonacji - tonację t. zw. akutową, która w prasłowiańskim była rosnąca i tonację t. zw. cyrkumfleksową, która w prasłowiańskim była słabnąca.
3) nazwy»wznoszący się (rosnący)«i»opadający (spadający)«ogromnie mylą, ponieważ te intonacje z biegiem czasu zmieniały nieraz swój charakter, wskutek czego mają np. w litewskim genetycznie odwrotne znaczenie — przynajmniej wedle powszechnego zdania, — bo intonacja genetycznie akutowa jest tu»opadającą«(u Niemców»gestossen«; także»ostra«), zaś intonacja genetycznie cyrkumfleksowa»wznoszącą się«(u Niemców»geschleift«; też»łagodna«).
Potwierdza się to dalej jeszcze bardziej znaczącą zgodnością z licznemi narzeczami języka serbochorwackiego, mianowicie niektóremi sztokawskiemi, czakawskiemi, posawskiemi wzgl. kajkawskiemi, w których prawie wszystkie, odpowiadające [narzeczom] lechickim, długie mają, o ile są pod przyciskiem, osobną intonację, różną od pierwotnych intonacyj akutowej i cyrkumfleksowej długich sonantów, którą nazwiemy nowoakutową.
W rosyjskim i innych językach, nie znających różnic intonacyjnych oraz w formach odtworzonych (rekonstruowanych) oznaczamy przycisk główny przez pionową kreskę przed zgłoską przyciskową, zaś intonacje w odtworzonych formach słowiańskich: akutową przez /, cyrkumfleksową przez ~, krótką przez \ lub brak znaku [...].
§ 18. 4. Uszczuplony niezmiernie zakres pierwotnych długich w prasłow. doznał rekompensaty przez rozwinięcie nowej intonacji w zgłoskach przyciskowych, połączonej z długością, która się utrzymała równie stale jak przedprzyciskowa. A mianowicie: pierwotna intonacja cyrkumfleksowa przyciskowej (długiej oczywiście) zgłoski uległa metatonji na nowoakutową, jeżeli w następujących zgłoskach nastąpił ubytek iloczasu przez jery lub przez enklityczność.
Mianowicie widzimy, że we wszystkich językach północnych t. j. lechickich, łużyckich i ruskich (przy czem słowacki i bułgarski tworzą pomost do południowych i czeskiego) przy pierwotnej intonacji akutowej ort olt przedstawiają się jako art alt, zaś przy intonacji cyrkumfleksowej jako ort olt.