terminów gramatycznych online
upodobnienie postępowe
Język: polski
- Fonetyka opisowa: Benni/1923
- Głosownia: PolTerm/1921, Król/1922
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Słowniczek: Gaert/1927
Upodobnienia fonetyczne (asymilacje fonetyczne) polegają na częściowym lub pełnym dostosowaniu artykulacji danej głoski do artykulacji głosek sąsiednich. U. jest postępowe (progresywne), jeżeli następuje pod wpływem poprzedzającej głoski [...].
Cytaty
Zmiany głoskowe. Zmiany żywe i historyczne. Wymiany głoskowe (oboczności). Głoski oboczne. Głoska podstawowa i oboczna. Upodobnienie głoskowe (do przedniej głoski czyli wsteczne, do następnej głoski czyli postępowe, pod względem artykulacji krtani, pod względem miejsca artykulacji w jamie ustnej, pod względem stopnia rozwarcia narządów mowy). Stosunek chronologiczny zmian głoskowych. Wzdłużenie (samogłoski podstawowej). Stwardnienie i zmiękczenie spółgłosek. Iloczas. Samogłoski długie i krótkie. Dwugłoski. Półsamogłoski (mocne i słabe). Samogłoska e ruchome. Przestawka głosek.
Upodobnienie głoskowe: a) wsteczne: Piszemy wprawdzie linja (n twarde) ale wymawiamy lińja. Pod wpływem j upodobniło się n do ń. b) postępowe: pod wpływem następującej n. p. k do g: lekki (legki), zgrzyt (skrzyt) sk do zg.
Drugi podział, o wiele ważniejszy, polega na odróżnianiu kierunku upodobnienia. runku upodobnienia. Będziemy mówili o upodobnieniu postępowem [→], gdy w spojeniu dwóch głosek pierwsza narzuca jedną ze swych artykulacyj drugiej, lub, co na jedno wyjdzie, gdy druga podlega upodobnieniu ze strony pierwszej, np. kšak (krzak); natomiast będziemy mieli upodobnienie wsteczne [←] w wypadku odwrotnym, gdy pierwsza ulega drugiej, np, proźba (prośba).
W tych ostatnich niema oczywiście upodobnienia postępowego, ale i pozatem upodobnienie wsteczne następuje nietylko przed dźwięcznemi zwartemi i szczelinowemi, jak to ma miejsce wewnątrz wyrazu, lecz wogóle przed każdym dźwięcznym początkiem, a więc ponadto jeszcze przed głoskami półotwartemi i otwartemi.
Postępowe upodobnienie, p. zmiany głosek B.
Zmiany głoskowe (historyczne) [...]. B. Jakościowe (kwalitatywne): ★upodobnienie (asymilacja) lub odpodobnienie (dysymilacja); wsteczne (regresywne) do następującej głoski, np. trafka lub postępowe (progresywne), do głoski poprzedzającej, np. tfaš.
Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].
Terminologia. Głosownia: [...], oboczność, głoska podstawowa, oboczna, zmiana głoskowa żywa, historyczna; wzdłużenie, stwardnienie, zmiękczenie, przestawka, upodobnienie wsteczne, postępowe, zgłoska otwarta, zamknięta [...].