sposób warunkowy podtyp trybu warunkowego

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mał/1863
• Mał/1879
• Kras/1897

Tryb idealny na różne odcienie, Sposoby, które się jednak wyrażają zawsze przez jednę i tę samą formę, złączoną z przyrostkiem bym. Takich odcieni jest kilka: [...]

1. Trzeci sposób wyraża czynność warunkową czyli zawisłą od jakiéjś drugiéj nierzeczywistéj okoliczności; np dałbym ci jałmużnę, gdybym miał pieniądze; tu danie jałmużny zależy do okoliczności, któréj exystencya w rzeczywistości miejsca nie ma, ale tylko w pomyśleniu, jest zatem tylko idealna. To nazywamy sposobem warunkowym (Conditionalis).

Warunkowy sposób trybu Idealnego (conditionalis) w ogóle sposób wyraża w przypuszczeniu i z nieprawdopodobieństwem to samo, coby bezwarunkowo (jako rzeczywistość) musiało być wypowiedziane w trybie Oznajmującym.

Trzeci sposób wyraża czynność warunkową czyli zawisłą od jakiéjś drugiéj nierzeczywistéj okoliczności; np dałbym ci jałmużnę, gdybym miał pieniądze; tu danie jałmużny zależy do okoliczności, któréj exystencya rzeczywistości nie odpowiada, jest tylko przypuszczona. To nazywamy sposobem warunkowym (Conditionalis) w ściślejszém tego wyrazu znaczeniu.

[…] Tryb warunkowy dzieli się na trzy główne odcienie (sposoby:) 1) Sposób warunkowy w ściślejszym znaczeniu (modus conditionalis) przedstawia czynność lub stan, wyrażony orzeczeniem, jako możebny w pewnych okolicznościach, tj. jako zależny od spełnienia pewnego warunku. Warunek ten może być wyrażony albo przez zdanie, (o czym będzie mowa w nauce o zdaniu złożonym), albo przez określenie przyczyny koniecznej [...]. albo może być domyślnym [...].

[…] Właściwy sposób warunkowy (modus conditionalis) tylko wtenczas może być w zdaniu pobocznym, kiedy następnik okresu warunkowego (tj. pierwotne zdanie główne, wyrażające czynność, zależną od spełnienia pewnego warunku) pozostaje w zależności od słowa, oznaczającego mowę lub poznanie, jako zdanie dopełniające lub podmiotowe (spójnikowe albo pytajne), tudzież wtenczas, kiedy następnik okresu warunkowego staje się zdaniem skutkowym lub porównawczym.