terminów gramatycznych online
spójnik
Spójnik. Wyraz pomocniczy pełniący prymarnie funkcję wskaźnika syntaktycznego. Wiąże składniki zdaniowe w zespoły zwane zdaniami złożonymi bądź składniki wyrazowe wewnątrz zdań pojedynczych.
Cytaty
Partes Orationis. Części składające mowę. Nomen, Imie. Pronomen, Zaimek. Verbum, Słowo. Participium, Ucześtnik, albo, Imie-słow: iż ma uczestnictwo z słowem i z Imieniem. Adverbium, Przysłowek. Praepositio, Przedimek. Interiectio, wrzeszcz albo wykrzyknik. Conjunctio, spojnik.
Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.
Co to jest spójnik? [...] Jest to część mowy, która służy do łączenia wyrazów i do oznaczenia stosunku jednego zdania z drugiém.
Jak się dzielą spójniki? [...] 1). Na łączące [...]. 2). Na przeciwnicze [...]. 3). Na wyłączające [...]. 4). Na czasowe [...]. 5). Na warunkowe [...]. 6). Na przyczynowe [...]. 7). Na wnioskujące [...]. 8). Na twierdzące [...]. 9). Na objaśniające [...].
Spójnik jest słowo, które słowa lub zdania połącza w jeden stosunek; np. Rozum i cnota nas zdobią. Trzeba się uczyć, bo nauka czyni nas światłymi.
Niewiele jest prawdziwych spójników, jak: a, i, lub, albo, czyli, lecz, ale, gdy, jeśli, niż; lecz inne słowa ich służbę pełnią, a mianowicie: Rzeczowniki: częścią, wprawdzie, natenczas. Przymiotniki: znowu, stémwszystkiém. Zaimki: co, to, przytém, dlatego, przeto. Czasowniki: bądź... bądź, tojest. Przysłówki: gdzie, kiedy, skąd, stąd, daléj, następnie. Przyimki: mimo, pomimo.
Zdania przydane względem głównego są podrzędnemi (подчинительныя); a zaś główne zdania, połączone między sobą spójnikami, spółrzędnemi (сочинительныя). Spółrzędnemi mogą być także zdania przydane, uważane względem siebie samych, nie zaś w stosunku do głównego.
Zdania dopełniające, zaczynające się od spójnika że, mogą się także skracać na rzeczowniki.
[...] Spójɳiki dlá tego tak nazvane, ƶe spájają ɳe tylko pojedyɳze vyrazy poⴅęđi sobą, ale navet i zdaɳá, i okréślają jiɦ stosunek do seɓe i do całosci vypoɣeđanéj mysli; i tym sę róƶɳą od spójek, łąząciɦ s pérɣástkaⴅi pogłosy i koɳcóvki v jeden vyráz.
[…] Poɳeváz pɍisłóvƙi co do svego rodovodu zostają v pokreɣeɳstɣe praɣe ze vsistƙeⴅi zęscaⴅi movy, pɍeto i spójɳiƙi za posredɳictvem pɍisłóvkóv ɣązą sę z ɳeⴅi […].
[...] Spójɳik by jest pérɣástkem słóvnym słova posiłkovego być, który v forⴅe pɍirostka łązi sę ze spójɳikaⴅi a, ƶe, gdy, ɳi, aɳi, zgoła jak ze vsistƙeⴅi vyrazaⴅi, tak ze vsistƙeⴅi spójɳikaⴅi z vyjątƙem spójɳika i. Tvori on spójɳiki złoƶone: aby, ƶeby, gdyby, aɳiby i pɍisłóvek ɳiby [...].
Spójnik jest to wyraz, służący do połączenia zdań, np. i, a, lecz, ale, że.
Tryb łączący oznacza niepewność czynności podmiotu, kiedy ją uważamy tylko, jaką cudzą chęć, myśl, życzenie; nazywa się łączącym dla tego, iż słowa w nim położone tylko przez połączenie ich ze słowami trybu oznajmującego czynią myśl zupełną. Tryb łączący urabia się z czasu przeszłego, dodając przed słowem spójniki: by, aby, iżby, żeby, ażeby.
Przyimki i spójniki złożone piszą się łącznie; np. Przyimki: około, wokoło [...]. Spójniki: aby, gdyby.