of grammatical terms online
osoba gramatyczna
Etymology: łac. persona 'osoba'
Osoba. Kategoria gramatyczna o funkcji wskazującej (deiktycznej), jeden z podstawowych środków jęz. aktualizacji wypowiedzenia. Funkcja aktualizacyjna kategorii osoby polega na wskazaniu uczestnika zdarzenia będącego przedmiotem danego zdania poprzez jego identyfikację z jednym z uczestników aktu porozumiewania się językowego.
Quotations
Wyraz nie odnotowany na stronie podanej przez autorkę opracowania. Wiśniewska 1998, 65: Gramatyka. W podręczniku znajdujemy terminy: czas 122, ćcionka (litera) 121, droga (methodus) 151, dwugłośnik (dyphtongus) 127, imię 141, głośnik (vocalis) 310, kropka, punkt 127, odmiana (paradigma) 194, osoba 141, oznaczenie 193, postać, wid (species) 84, prawidła (canon) 143, przedłogi (praepositio) 185, przymiot, przypadek (accidens) 175, rod, rodzaj (genus) 172, słowo (dictio) 144, sposob, prawidło (canon) 184, wspułgłośnik (consonans) 310, zbieranka, złoż (sylaba) B 147.
Słowo co jest? Część mowy z czásem i osobą krom spadku spráwiáć nieco ábo cierpieć ábo żadnego z tych známionując.
VErbum quid est? Pars orationis cum tempore et persona sine casu agere aliquid aut pati aut neutrum significans.
Słowu ile przypada: Siedṁ. Ktore: Jákość, sprzężenie, rodzaj, liczbá, wyobráżenie, czás i osobá.
Verbo quot accidunt? Septem. Quae? Qualitas, coniugatio, genus, numerus, figura, tempus et persona.
O Istocie, wielości, i Osobach Zaimkow.
Osob, ktore sie Zaimkami wyrażają, jest trzy: Pierwsza ktora mowi, a ta się wyraża Zaimkiem Ja, my. Druga, do ktorej sie mowi, à ta się wyraża Zaimkiem ty, wy. Trzecia o ktorej się mowi, a ta się wyraża Zaimkiem On, oni; i innemi tak Zaimkami, jako imionami.
Do tej części mowy, ktora się nazywa Verbum, należą wszystkie słowa, co się odmieniają przez sposoby, czasy i Osoby, czyli jak z Łacińskiego mowiemy, ktore się koniugują, to jest ktorym się mogą dodawać Zaimki: Ja, ty, on; my, wy, oni; tak np. ja chwalę [...] oni chwalą.
Do każdego sądu czyli zdania wchodzą ludzie czyli osoby, którzy takowe o rzeczach wydają; to samo dzieje się przy odmianie słów przez osoby; istotnie wchodzi ich tam trzy: piérwsza która mówi, może się nazwać czynną, druga do któréj jest mowa, może się nazwać nijaką, trzecia o któréj jest mowa, może się nazwać bierną.
Osób czy wyraźnych, czy domyślnych w każdéj liczbie mamy trzy: piérwsza która mówi zowie się: ja, my, druga do któréj się mówi, zowie się: ty, wy, trzecia o któréj się mówi, może być osoba, on, ona, ono, oni, one, lub sama rzecz, np. ojciec, matka, dziécię; ojcowie, matki, dzieci i t. d.
W słowach naszych znajdują się czasy i osoby trojakie; te są: główne, czyli piérwotne, jednostajnie pochodne i niejednostajnie pochodne.
P. Ile jest osób gramatycznych? O. Osób gramatycznych jest trzy na liczbę pojedyńczą i trzy na liczbę mnogą; osoba 1-sza jest ta, która mówi: ja, my; 2-ga, do któréj się mówi: ty, wy; 3-cia o któréj się mówi: on-a-o, oni-e; za osobę trzecią uważa się wszelka rzecz, o któréj jest mowa, np. Ja nauczyłam się wszystkiego, a wy umiecie już swoje lekcye? Tu wyrazy wszystko, lekcye są osobą 3-cią.
Принадлежности глаголов, служащия к их изменению, сутъ: наклонение tryb, время czas, видъ postać, число liczba, лицо osoba, родъ rodzaj, причастие imiesłów odmienny, дѣепричастие imiesłów nieodmienny.