Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

verbum simplex czasownik
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: simplex verbum, simplicia, simplicia verba, verba simplicia, verbum simpleź
Język: łaciński
Dział: Fleksja, Słowotwórstwo (współcześnie)
  • Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
  • Część II. O etymologii. O terminach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1766
  • Część II. O wykładaniu. § I. O znakach grammatycznych (wykaz terminów, łac. - pol.): Gott/1774
  • De Etymologia: Mora/1592
  • De Verbo: Men/1649
  • Die Wortforschung (Etymologia) Słowá wykładająca náuká: Gut/1668
  • Eine kurz⸗gefaßte Grammatica (Krótka gramatyka): Mon/1722
  • Etymologia: Woy/1690, Mał/1879
  • Etymologie, oder Wortforschung: Cas/1797
  • Nauka o formach (Flexya): Mał/1879
  • O Etymologii: Kon/1759
  • Rozdział VI. O słowie: Kop/1778

Cytaty

Mora/1592, s. 224 O8v [228]

Verba simplicia, quae praeteritum geminant, in compositione id non geminant: Ut, Cado, cecidi, [pádam, lecę.] Decido, decidi, non dececidi. [Spádam, Metaph: decidere spe, id est, spem amittere].

[Czasowniki proste, które w czasie przeszłym podwajają sylabę, w kompozycji jej nie podwajają.]
Men/1649, s. 77

Poruczam/committo, poruczył. Przywłaszczam/approprio, przywłaszczył. et similia, quae composita sunt, licet careant simplici verbo.

Gut/1668, s. 171

Auff diese Art werden mehrentheils die Würckende (Activa), Unbenahmte (Neutra), und auff ein am außgehende Zeitwörter gewandelt, ausser die Verdoppelte (Composita) wie auch etliche auß den Einfachen (Simplicibus) so davon außführlich in der Sprachkunst gemeldet, und selbige allda nach Ordnung des Alphabeths gesetzet worden sind.

[W ten sposób odmienia się większość czasowników w stronie czynnej, nijakiej i czasowniki kończące się na am, poza czasownikami złożonymi i niektórymi prostymi, o których dokładniej jest mowa w Sprachkunst i są one tam przedstawione w porządku alfabetycznym. ]
Woy/1690, s. 98

Verborum simplicium, quae in ę terminantur, (paucissimis exceptis) praeteritum perfectum, sola praepositione separabili vel inseparabili imperfecto addita, differt ab imperfecto.

Mon/1722, s. [76]

Das waren Composita Verba, ihre Simplicia sind diese folgende: czytam, rozumiem, piszę.

Kon/1759, s. 79

P. Wielorákie iest Verbum? O. Dwoiákie: Simplex y Compositum.

Gott/1766, s. 12

Verba, Słowa. [...] Simplicia, Istne nieskładane.

Gott/1774, s. 16

Verba, Słowa. Simplicia, Istne nieskładane.

Kop/1778, t. I, s. 32 Definicja

Kładę, pono [...] Takie Słowa zowią się Niezłożone (simplicia) bo się z kilku wyrazów nie składają.

Gott/1794, s. 44-45

Verba, słowa. activa, czynne. anomalia, nieforemne. auxiliaria, posiłkuiące. composita, złożone. simplicia, niezłożone.

Cas/1797, s. 225-226

Daher ist also ein jedes Zeitwort 1) Einfach Simplex Verbum, als: prać, pilnować, waschen, hüten. 2) Ein zusammengesetztes Verbum Compositum, als: wyprać auswaschen, upilnować erhüten. In der Sprachlehre hat man dies die Figur des Verbum genannt.

[Dlatego każdy czasownik jest 1) prosty Simplex Verbum, np. prać, pilnować, waschen, hüten. 2) złożony Verbum Compositum, np. wyprać auswaschen, upilnować erhüten. W nauce o języku nazywa się to figurą czasownika.]
Mał/1879, t. I, s. 301

Wprawdzie mamy verbum simplex stanąć, przynależne do stanę, zamiast stać, ale to tylko dla téj wyjątkowéj przyczyny, że nasze dzisiejsze stać znaczy już stare a nie sistere i przynależy do stoję.

Mał/1879, t. II, s. 127

Forma da-re, jako verbum simplex, ma wprawdzie da — i tu jednak są odrębności: podczas gdy np. laudās, laudāmus, laudābam itd. z całą I konjugacyą łać. ma zawsze długie ā: widzimy w dăs, dămus, dăbam, dăbo, dătum wszędzie a krótkie [...] Otóż właśnie nie było to a w tém słowie wcale Wurzelvocal, ale naleciałością, czasem wstawką, albo cząstką do bam należną itd. i stąd to krótkość téj samogłoski.

Powiązane terminy