terminów gramatycznych online
słowo niezłożone czasownik
Język: polski
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Część II. O Słowie: Mucz/1825
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Etymologia (Słoworód): Mał/1863
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O słowie: Bor/1830
- O zdaniu pojedyńczym: Kras/1897
- Rozdział VI. O słowie: Kop/1785, Kop/1778
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Cytaty
Kładę, pono [...] Takie Słowa zowią się Niezłożone (simplicia) bo się z kilku wyrazów nie składają.
[...] dają się nazwiska Słów, i wyłuszczają się tak przykładami, jako i opisaniém, jako to: Słów Posiłkowych, Złożonych lub Niezłożonych, Jednotliwych lub Częstotliwych, Czynnych lub Biérnych, albo Nijakich, Dokonanych lub Niedokonanych, Zaimkowych , Osobistych lub Nieosobistych.
Verba, słowa. activa, czynne. anomalia, nieforemne. auxiliaria, posiłkuiące. composita, złożone. simplicia, niezłożone.
Wiele słów częstotliwych używają się tylko jako złożone, np. rozkazywać przyczyniać, rozmyślać; a jako [słowa] niezłożone, np. kazywać, czyniąc, myśląc, me używały się
Samo przez się rozumie, iż mówiąc o jedno -[syllabnych] albo wielo- syllabnych słowach, rozumiemy przez to zawsze słowa niezłożone, np. bić, pić, gdyż złożone są prawie zawsze wielosyllabne, np. zabić, wypić.
[Słowa są] niezłożoné, że się z kilku wyrázów nie skłádaią, np. kładę.
Słowa polskie, tak jak i inne części mowy, co do zewnętrznéj formy uważane, dzielą się na [słowa] piérwotne […] i na pochodne […]; na niezłożone […]; złożone […] i dwa razy złożone […].
Słowo niezłożone: kochać, bielić, i t. d. co się z żadnego nie składa w yrazu.
Są słowa niezłożone i złożone; — są przechodnie i nieprzechodnie; niedokonane i dokonane. Między dokonanemi tylko niektóre są doraźne; a pomiędzy niedokonanemi niektóre są poczynające, inne znowu częstotliwe.
Dopełnienie dalsze w 2. przyp. ma przeważna większość słów zwrotno-nieprzechodnich przedmiotowych […], a szczególnie: [...] 2) złożone z przybranką — na —, a oznaczające nasycenie się czynnością, wyrażoną słowem niezłożonym, jeśli ostatnie jest przechodnim; np. najeść się, napić się [...].
Zapewne już w nowszych czasach z suf. -ca tworzą się też liczne pochodne od słów niezłożonych, niewątpliwie pod wpływem powyżej przytoczonych złożeń pozornych. Jeżeli bowiem można było utworzyć od obronić — obrońca, to wydała się także naturalną formacja taka, jak np. od ciemiężyć — ciemiężca.
Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].
Etymologia — etymologija, źrzódłosłów, słoworód (t. 3, przyp.); verbum simplex — niezłożone, compositum — złożone; thema — źrzódło (t. 1, przyp., s. 170), tema (t. 1, przyp., s. 163), temat (t. 2, przyp., s. 215), terminatio — zakończenie, terminacyja (t. 1, przyp., s. 118) [...].