terminów gramatycznych online
budowa (gramatyczna) języka
Język: polski
- O niezmiernem bogactwie, piękności brzmień mowy Sł. Polskiej. Zdania najpoważniejszych badaczów polskich i obcych: Oż/1883
- O pisowni: Such/1849
- O potrzebie oddzielnych liter i znamion tak powiada Mroziński: Oż/1883
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Osobowanie słów: Mroz/1822
- Postrzeżenia nad niektórymi szczegółami rozprawy Brodzińskiego (J. Mroziński): Rozp/1830
- Przedmowa: Rozp/1830, Trz/1865
- Wstęp: Kr/1897
- [Wstęp]: Br/1848
Cytaty
O budowie czyli częściach tęż budowę składających jakowego języka, zwyczajnie sądziemy: [...].
Na czasowaniu kończę to dziełko, bo nie jest moim zamiarem wydać naukę Polskiego języka, ale tylko wyłożyć pierwsze zasady grammatycznej jego budowy.
Forma chwalemy, mówiemy, słyszemy, jest przeciwna mechanizmowi naszego języka, jaki mu wskazała jego budowa [...] forma ta zatém, chociaż dosyć upowszechniona, musi być koniecznie za błąd w języku uważana.
Mroziński piérwszy zgłębił zasady języka polskiego, oznaczył budowę jego piękną i wielką przez swoję prostotę, wyjaśnił język żyjący, jaki w swym wieku zastał [...]
Są wreszcie w tychże rozprawach napomknienia wyłącznie do ortografii nie należące, których przecięż nie wypadało opuszczać ze względu, iż posłużyć mogą w ogólności do poznania budowy języka polskiego, który w miarę swojego bogactwa i potrzeby, mało jeszcze był roztrząsany.
Ktokolwiek zastanawia się nad istotą i budową języka polskiego, ostatecznie przyznać musi, że same prawidła grammatyczne, same formy, słabym są środkiem do pojęcia jego natury.
Obszérniejsza gramatyka wytknie granice, w jakich się łagodzenie i pieszczenie trzymać winno, aby się język nie wyrodził; ogólnie mówiąc, w te szaty tylko wtedy duch języka swe twory przyoblékał, gdzie tego wywód etymologiczny, budowa gramatyczna, wzgląd na dźwięczności a czasem dwuznaczność wymaga.
Praca nasza ograniczy się więc na główne i już mniéj więcéj dostatecznie wyjaśnione zjawiska, a szczególném jéj zadaniem będzie, rezultata dotychczasowych ze stanowiska porównawczego przedsięwziętych na tém polu gramatyki badań do języka polskiego zastósować, jego organiczny w téj mierze związek z całą rodziną języków indoeuropejskich wykazać i tym sposobem mylnemu lecz dosyć powszechnemu zdaniu tych, co budowę języka naszego z niego samego wytłómaczyć usiłują, raz na zawsze tamę położyć.
[Józef Mroziński] "Zresztą dla jasnego wykładu gramatycznego budowy języka potrzeba koniecznie, aby spółgłoska twarda i odpowiadająca jej miękka wyrażane były przez tę samę literę".
Mroziński Joz. [Józef] powiada: "Sama już nawet Gram. wykładająca budowę naszego języka, byłaby ważnym przedmiotem dla nauk".
Obok jednak tych różnic, wszystkie wymienione języki łączy silny węzeł tożsamości pierwotnego ustroju; wszystkie one mają budowę gramatyczną na jednakich opartą zasadach i do dziś utrzymane w niej pewne znamiona wspólne, po wspólnym prajęzyku odziedziczone i dowodzące wzajemnego między temi rodzinami pokrewieństwa.