terminów gramatycznych online
prawidło
Cytaty
Dla zrozumiałości łatwiejszej mówimy grów, a nie: gier, jak podług, wyżej nadmienionego powszechnego prawidła formowania 2go przyp. l.m. bydź powinno by.
Prawidło, regula.
Wziąłem ja w mojej Grammatyce prawidła samego polskiego języka, bez łacińskiego; nie podzieliłem je na trzy tomiki i klassy, lecz jednym zawarłem.
Regula. Prawidło.
Któreż bowiem jest prawidło bez wyjątku?
Ztąd w pisowni naszéj wypływa główna zasada i stałe prawidło: że głoska i pisze się w dwojakim kształcie, według tego, jak od poprzedniéj spływającéj na nią spółgłoski miękkiéj lub twardéj, ton cieńszy i, albo téż grubszy y otrzymuje. Pomnąc, że drugie to brzmienie grubsze żadnego w języku naszym oddzielnego nie czyni wyrazu, żadnéj oddzielnéj syllaby, żadnego téż ani wyrazu, ani syllaby nie zaczyna [...]
Prawideł na nie grammatyka żadnych nie podaje: bo na czucie nie masz prawideł w żadnej nauce [...]. Od wykrzykników czasem słowa się tworząnp. bakać, hokać, hopać, nukać, kochać, szlochać i t. p.
Prawidło to opiera się na zasadzie używania słów dokonanych i niedokonanych w zdaniu przydanym.
Na koniec jest zwyczaj kréskowania é, w zakończeniach trybu bezokolicznego, gdy ta samogłoska ma po obu stronach spółgłoski miękkie, i w czasie przeszłym zmienia się na a, np. widziéć (widział), słyszéć (słyszał) i t. p. Tego jednak nie należałoby przyjmować za stałe prawidło.
Prawidła, obowiązujące Akademia od roku 1885 w jej własnych wydawnictwach, polegały, z bardzo drobnemi zmianami, na uznaniu zasad pisowni, których trzymano się już w dawniejszych publikacyach Akademii od czasu jej założenia w r. 1872, a które Akademia przyjęła niejako w spuściźnie po dawnem Towarzystwie Naukowem.
Z góry należy tu przyznać, że prawidło I, 1 nie zupełnie się zgadza z powyższemi zasadami.
Praktyka powszechna jest tu w zgodzie z tradycya i twierdzić można na pewno, że prawidło, nakazujące pisać ^gieometrya, Gienewa^, spotkałoby się z oporem nieprzełamanym.
Tym sposobem w miarę tego jak gramatyka Kopczyńskiego rozpowszechniała się, jako podręcznik w szkołach obowiązujący, i sztuczny przepis odróżniania rodzajów za pomocą zakończeń ym i ém rozszerzał się wśród piszących i nabierał znaczenia prawidła ortograficznego. Pozostaje on do dziś prawidłem sztucznym, zjawiskiem odosobnionym, w żadnym języku niespotykanym.
I. Pisownia (ortografja).
Uwaga. Podane niżej prawidła nie są wyczerpujące. Dokładne wskazówki, jak pisać należy, znajdą uczniowie w osobnej książeczce, poświęconej wyłącznie sprawom pisowni.
Najstarszą nazwą jest gramatyka. Nazwa ta była długie wieki stosowana do nauki, której zadaniem było gromadzenie prawideł poprawnego mówienia i pisania.