terminów gramatycznych online
kanał ust
- Część I. O głoskach: Mucz/1825
- O samogłoskach. O znamionach nad samogłoskami (J. Mroziński): Rozp/1830
- Opis fizyjologiczny i rodowód samogłosek: Malin/1869
Cytaty
[…] Lecz nie każda spółgłoska może się połączyć z samogłoską i. Stąd powstaje druga nieco grubsza samogłoska y, przy któréj wyrobieniu, tyle tylko kanał ust ścieśniamy, iżbyśmy w nim każdą spółgłoskę wyrobić mogli.
O głoskach podniebiennych. 1. Liter podniebiennych głosowych mamy pięć d, ł, n, r, t. Z tych wszystkich głosek litera ł, jest najłatwiéjsza do zmiękczenia […]. 2. Głoski d, n, t, wyrabiają się wszystkie prawie jednakowém poruszeniem języka; z tą tylko różnicą, że wymawiając głoskę d silniéj dech pędzimy aniżeli przy wymówieniu t, a dla oddania n przyłożywszy język do podniebienia, dech pędzimy w kanał nosowy. Jednakże mimo to n, może spływać na samogłoskę cieńszą i; głoski zaś d, t, zwykle opierają się na grubéj samogłosce y. Jeżeli zaś głoski te spływają na cieńszą samogłoskę i, natenczas tworzy się brzmienie syczące. Przyczyna tego jest w wymawianiu tych głosek. Albowiem trudno wznieść koniec języka ku podniebieniu tak, aby się i inne części języka nie wzniosły; kanał zatém ścieśniony dla wyrobienia cieńszéj samogłoski i, ścieśnia się jeszcze bardziéj; gdy w nim dla d, n, t, koniec języka ku podniebieniu wznosimy. Lecz to zbyteczne ścieśnienie kanału ust nie może szkodzić głosce nosowéj n, bo przy jéj wyrobieniu pędzimy powietrze w kanał nosa [...].
Przy wyrabianiu spółgłosek nosowych m, n, opór czyniony wydobywającemu się powietrzu nie może także zmienić ich brzmienia; bo chociaż dla wyrobienia ich, kanał ust zapiéramy, lecz zato otwiéramy kanał nosa.
A jasne, nazwane przez kś. Kopczyńskiego otwartym, które kréskują księgi s czasów Zygmuntowskich, wygłászá się otwartym kanáłem ust, lecz ściśnionym, czyli raczéj spłaszczonym przy krtani […].