terminów gramatycznych online
słowo posiłkowe
Czasownik posiłkowy (słowo posiłkowe). 1. Czasownik lub wyrażenie czasownikowe, z którym łączy się określona forma innego (tzw. pełnego) czasownika, przy czym oba człony stanowią całość kategorialną (określony czas, tryb) [...].
Cytaty
Słowa więc bierne formują się w języku polskim ze słów czynnych: albo za pomocą słów posiłkowych: być, bywać, zostać, zostawać, oraz za pomocą imięsłowa biernego [...]; albo za pomocą trzeciéj osoby liczby mnogiéj słowa okolicznego z przydaniem zaimka osobistego i przypadku IV, stosownego do każdéj osoby: liczby i rodzaju.
Słowa posiłkowe zowią się te, które używają się w niektórych czasach złożonych dla zastąpienia brakującego zakończenia słowom innym, np. Słowo pisać w czasie przyszłym niedokonanym samo przez się nie ma swego osobnego zakończenia zdolnego na wyrażenie tegoż czasu; dlatego trzeba w tym względzie użyć słowa posiłkowego; być, i wtedy mówi się: będę pisał, albo; pisać będę i t. d.
[...] Łączenie w jeden wyráz słównego temátu s końcówkami tak osobowemi, jak bezosobowemi nazywámy po staremu spájaniem (conjugatio), do którego zaliczámy nie tylko kojarzenie temátów słównych s końcówkami, ale także łączenie jimiesłowów lub rzeczowników słownych s formami słowa posiłkowego, którym jest słowo być [...].
[...] Wyrazy hortatus, napomɳáł, napoⴅináł są jimiesłowami, wyrazy zaś napoⴅinać, ermahnen są rzeczownikiem słównym, który nazywámy po staremu trybem bezokolicznym, prof. Małecki wyrazem bezokolicznym. Spółgłoskę m [...], jako téż formę słówną będę nazywámy słowem posiłkowym, prócz którego posługuje się także język nasz słowem mám, jako słowem posiłkowym.
Najpierwej poznaliśmy odmianę słowa posiłkowego być, albowiem zapomocą słowa posiłkowego być urabiamy całą formę bierną, składając imiesłów bierny czasu przeszłego na ty-ta-te lub ny-na-ne czasownika ze słowem być; daléj zapomocą słowa posiłkowego być urabiamy nasz czas zaprzeszły, np. robiłem był, uczyłem się był; nakoniec za pomocą słowa posiłkowego być urabiamy czas przyszły niedokonany, np. będę czytał, będę robił, będę pisał, będę się bawił itd.
Jeżeli orzeczeniem nie jest czasownik, lecz jaka inna część mowy, w takim razie łączy się to orzeczenie z podmiotem zapomocą słowa posiłkowego być. Słowo to posiłkowe być dlatego, że łączy orzeczenie z podmiotem, nazywamy łącznikiem, np. Pies szczeka. Rzeka płynie. Brat pisze. Dom stoi. Człowiek umiera. W tych zdaniach orzeczeniem są same czasowniki. – Lecz w zdaniach: Uczeń jest pilny. Dzieci są posłuszne. Ta książka jest twoja. Te zeszyty są nasze – orzeczeniem nie są czasowniki, lecz inne części mowy, i dlatego są one z podmiotem połączone zapomocą słowa posiłkowego być.
Uwaga 2-ga. W skład słowa biernego wchodzić muszą koniecznie dwa wyrazy: pierwszym jest słowo posiłkowe być, lub słowo nijakie: zostać, stać się.
Imiesłowy, od słów pochodzące, posiłkowych, czynnych biernych i cierpiętliwych.
Chlubią się Grecy, że mają zrachowanych 300 słów prawidłowych, Samskryci 300, Łacinnicy 250 a inne narody coraz mniej i mniej mają. Zobaczymy ile my mamy, i jak się dzielą owe słowa. Dzielą się ogólnie, na czynne, bierne i posiłkowe, a szczególnie jeszcze oprócz tych na omowno zwrotne, na Jednoczasowe tezniejsze, (rzadko przeszły czas mające) na Jednoosobowe z zajimkiem mi, na Jmiesłowowe z zajimkiem mi.
Słowoczasownik nieokreślny.
Jestem Jesteś Jest Jesteśmy Jesteście Są [...]
Widzimy teraz że jedną własność mają te słowa, zawierają tylko pewność rzeczy lub osob że jest lub są, siedzą, leżą, stoją lub śpią i nic więcej. Jestem, bywa z łacińskiego [słowem] posiłkowem u nas nazywanem; ale nie zasila innych słów tylko łączy w potrzebie.
Mamy 16 słów posiłkowych, z których 4ch głównie używamy, a 12 ostatnich podrzędnie i urywkowo, bo są połowiczno posiłkowemi, pomagają innym słowom, i potrzebują zarazem obok siebie słowa być więc połowę czynności tylko wyrażają, a ze słowem być całość.
Глаголы być и mieć называются вспомогательными posiłkowemi (таковыми въ русскомъ языкѣ суть глаголы: быть и стать), потому что они помогаютъ другимъ глаголамъ въ означеніи времени; напр. ja będę czytał, on będzie czytać.