terminów gramatycznych online
słowo posiłkowe
Czasownik posiłkowy (słowo posiłkowe). 1. Czasownik lub wyrażenie czasownikowe, z którym łączy się określona forma innego (tzw. pełnego) czasownika, przy czym oba człony stanowią całość kategorialną (określony czas, tryb) [...].
Cytaty
Posiłkowé słowa są osobliwie to have mieć to be bydź, oprócz tych jednak są inné, które w pewnych trybach samym się nawet posiłkowym dodają. Takié są do, will, shall, may, can, ought, let.
Posiłkowé to do używa się jakośmy już namienili w pytaniu i przeczeniu, wyjowszy tylko kiedy się pytamy, albo przeczemy przez inné słowo posiłkowé. n.p. Do you read czytaszli, I do not nie czytam; takoż kiedy chcemy dodadź mocy słowu, osobliwie zastanawiając się nieco n.p. I really do forget what I had to tell you. W rzeczy saméj zapomniałem com miał mówić Waćpanu.
A. Słowa posiłkowe są takie, które pomagają (posiłkują) innym rozmaite czasy oznaczyć, ale same wtenczas nic nie znaczą, np. będę pisał. Tu słowo będę nic nie znaczy, tylko pomaga słowu pisać, czas przyszły oznaczyć. B. Słowo posiłkowe jest w polskim języku tylko jedno: bydź, które się tak czasuje.
Dwa słowa być i mieć, nazywają się posiłkowe: bo gdy które słowo, zwyczajnych odmian samo przez się uskutecznić nie może, one, jak to niżéj zobaczymy, na posiłek mu przychodzą.
Słowa więc bierne formują się w języku polskim ze słów czynnych: albo za pomocą słów posiłkowych: być, bywać, zostać, zostawać, oraz za pomocą imięsłowa biernego [...]; albo za pomocą trzeciéj osoby liczby mnogiéj słowa okolicznego z przydaniem zaimka osobistego i przypadku IV, stosownego do każdéj osoby: liczby i rodzaju.
Słowa posiłkowe zowią się te, które używają się w niektórych czasach złożonych dla zastąpienia brakującego zakończenia słowom innym, np. Słowo pisać w czasie przyszłym niedokonanym samo przez się nie ma swego osobnego zakończenia zdolnego na wyrażenie tegoż czasu; dlatego trzeba w tym względzie użyć słowa posiłkowego; być, i wtedy mówi się: będę pisał, albo; pisać będę i t. d.
[...] Łączenie w jeden wyráz słównego temátu s końcówkami tak osobowemi, jak bezosobowemi nazywámy po staremu spájaniem (conjugatio), do którego zaliczámy nie tylko kojarzenie temátów słównych s końcówkami, ale także łączenie jimiesłowów lub rzeczowników słownych s formami słowa posiłkowego, którym jest słowo być [...].
[...] Wyrazy hortatus, napomɳáł, napoⴅináł są jimiesłowami, wyrazy zaś napoⴅinać, ermahnen są rzeczownikiem słównym, który nazywámy po staremu trybem bezokolicznym, prof. Małecki wyrazem bezokolicznym. Spółgłoskę m [...], jako téż formę słówną będę nazywámy słowem posiłkowym, prócz którego posługuje się także język nasz słowem mám, jako słowem posiłkowym.
Ponieważ w odmianie każdego czasownika, zachodzi wiele form takich, które nie są pierwotnemi, ale raczej złożonemi z dwóch form, tj. z formy czasownika danego i ze słowa posiłkowego być, obejrzymy więc nasampiérw konjugacyą owego słowa posiłkowego.
§ 110. Odmiana słowa posiłkowego być.
Bezokolicznik: być,
Imiesłów czasu teraźniejszego: będący, -a, -e,
Imiesłów współczesny: będąc, [...].