terminów gramatycznych online
zaimek dzierżawczy
Zaimek dzierżawczy. Pozycyjny (kontekstowy) wariant zaimka osobowego, występujący w pozycji przy rzeczowniku, a więc pełniący składniową funkcję określenia adnominalnego, czyli przydawki.
Cytaty
Zaimki dzierżawcze odmieniają się przez liczby, przez rodzaje tylko w trzéciej osobie liczby pojedyńczéj, równie jak zaimki osobiste od których pochodzą. Nie odmieniają się zaś przez przypadki, wyjąwszy przez dodanie przyimka of na drugi, a to na trzeci przypadek. Jedne z nich łączą się zawsze z następującym po sobie rzeczownikiem, i dla tego są nazwane łączne; drugie stoją same przez się i dlatego nazywają się samoistne.
Zaimki dzierżawcze piérwszéj i drugiéj osoby liczby pojedynczéj i wszystkich trzech liczby mnogiéj, będąc nieodmienne, są bardzo łatwe w użyciu. Zaimki także trzéciej osoby liczby pojedynczéj, nie mają w sobie nic trudnego, wyrażając równie jak polskie, płeć posiadacza, bez żadnego względu na rodzaj rzeczy w posiadaniu będącéj. Ta tylko w nich zachodzi różnica, że w tym ostatnim nie daje się żadnego względu na to czy rzecz należy do osoby, o któréj mowa, czy też do innéj jakiéj, jak to my Polacy czynimy.
Zaimki dzierżawcze odmieniając się tylko w trzeciej osobie liczby pojedynczéj przez rodzaje, zgadzają się w niéj z rodzajem posiadacza; odnoszące się zaś do pierwszéj i drugiej osoby liczby pojedynczéj, tudzież do wszystkich trzech liczby mnogiéj, pozostają nieodmienne bez względu na rodzaj i liczbę posiadaczów lub rzeczy w posiadaniu będących. [...] Rzeczom nieżywotnym przeniesionym do rzędu istot żyjących [...] dodaje się jeżeli tego potrzeba zaimek dzierżawczy rodzaju męzkiego lub żeńskiego, podług tego jak uosabiając je nadajemy im rodzaj męzki lub żeński. [...] Anglicy używają zawsze zaimka dzierżawczego, mówiąc o częściach ciała ludzkiego, o władzach umysłu lub innych przymiotach ludzkich.
Wszelkie zajimki oznaczające osobę 3cią dzielą gramatycy według jich znaczeniá jak następuje: 3. Zajimki dzierżáwcze (pronomina possesiva), zostające w etymologicznym związku z zajimkami tak osobistemi, jak i ze zwrotnym, jako to: mój, tvój, svój, nas, vas. Te zajimki, przydáwane do rzeczowników, oznaczają włásność czyli dzierżenie lub náleżytość rzeczy do jednéj lub do kilku osób [...]. Zajimek tedy svój jest zwrotny, dzierżáwczy i może oznaczać włásność każdéj ze trzech osób [...].
Zajimki dziérżáwcze są wszystkie pochodne; przeto nim podámy wzorzec jich skłánianiá, zastanowim się nad sposobem jich tworzeniá się w języku naszym […].
[...] Jakoż nie mámy przysłówków pojedyńczych od przymiotników oznaczających materyją lub masę, s któréj rzecz jaká jest zrobioná, jako to: [...] złoty, stálovy, srebrny [...] itd., jako téż przymiotniki oznaczające náleżenie do czegoś, czyli jednym słowem wszelkie przymiotniki dzierżáwcze, jako to: ojcóv, panóv, królóv [...] itd. Jednakże przymiotników dzierżáwczych, tak jak i zajimków dzierżáwczych celowniki liczby pojedyńczéj w rodzaju nijakim wchodzą, jakośmy to powyżéj widzieli, s przyjimkiem po w skłád wyrażeń przysłówkowych, np. po paɳsku, po królevsku [...] itd. Nakoniec przymiotniki dzierżáwcze s przyjimkiem z i dopełniáczem bezpojimkowym składają wyrażeniá przysłówkowe, jako to: s paɳska, s ɦłopska [...].
Zaimki dzierżawcze wyrażają posiadacza lub sprawcę czegoś, albo inaczej: określają do kogo należy lub w czyim posiadaniu (czyli dzierżeniu) pewien przedmiot się znajduje.
Ze względu na znaczenie dzielimy zaimki na: a) osobowe (ja, ty, my, wy...), b) zwrotne (siebie, sobie, się ...), c) dzierżawcze (mój, moja, moje...), d) wskazujące (ten, ta, to, on, ów, tamten...), e) względne (który, która, które, jaki...), f) pytające (jaki? który?...), g) nieokreślne (ktoś, czyjś, jakiś...).