kategoria

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Uchw.AU/1891
• Kr/1917
• Nitsch/1923
• Rozw/1923

Nikt nie zaprzeczy, że w wielu wyrazach tej kategoryi obie formy są używane powszechnie, niekiedy do jednej lub drugiej formy przywiązało się nawet odrębne znaczenie (regent i rejent).

Mamy wreszcie rzeczowniki, należące pod względem znaczenia do jednej i tej samej kategorji, a nie wszystkie z jednym używane zakończeniem.

Podkreślić trzeba, że nie idzie tu wcale o jakąś mechaniczną mięszaninę form do tej samej należących kategorji, a mających raz postać polską, to znów czeską, ale o konsekwentne współistnienie w danym dialekcie niektórych znamion czeskich obok innych polskich.

Radziejewo obok Wiśniową, występuje w całej sile na zachodzie Wielkopolski w dwu kategorjach: w dat. sg. na -ov'i || -'ev'i i w przymiotnikach na -ovyi ̯ || -evyi ̯.

Mamy zatem następujący podział naturalny fonetyki historycznej: zmiany a) ogólniezależne, b) szczegółowozależne, z całym szeregiem kategoryj i ugrupowań. Jednakowoż poniżej nie będę się trzymać tego podziału jako ścisłej zasady, bo w epoce języka polskiego, którą mamy przedewszystkiem przed oczami, rozwój ogólniezależny gra małą rolę, tem większą zato rozwój szczegółowozależny.

Pochodzenie tego typu jest jasne: są to denominatiwa od pni barytonowych z rdzenną cyrkumfleksową i krótką, wykazują zatem prawdopodobnie wtórne posunięcie przycisku na nowoakutową sufiksalną i dlatego też mają krótką rdzenną, bo tylko w serbochorw., gdzie cyrkumfleks utrzymał się w ogóle jako długość, i ta zgłoska po przesunięciu przycisku pozostała długą i ona rzeczywiście jest długą hláditi, a ta okoliczność wywołała tu, na gruncie serbochorwackim, ogólne wyrównanie z poprzednią kategorją.

Warto zaznaczyć, że spółgłoski nosowe we wszystkich kategorjach zachowują się w polszczyźnie jednako, usuwając długość: stronka słomka wronka itd.

Porównanie z innemi językami słowiańskiemi, rozróżniającemi dawne u od dawnego ǫ, uwzględnienie kategoryj, w jakich się pojawia, a wreszcie narzeczy i zabytków polszczyzny pozwalają jednak na przeprowadzenie przynajmniej z grubsza podziału.

We wszystkich tych kategorjach (z wyjątkiem infinitywu) utrzymały się zresztą jeszcze dzisiaj pełne postaci w dialektach.