wyraz naukowy

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kop/1817
• Malin/1869
• SW/1900-1927
• Benni/1923
• Gaert/1927

Wyłusczénié wyrazów naukowych. 1. Słowo Rzeczowné: i słowa przymiotné.

[...] Kś. Kopczyński. któremu zawdzięczámy w gramatyce naszéj wiele dobrych i stósownych nowych názw naukowych (terminus technicus), złożył także wyraz ʒródłosłóv, którym oznaczá w swojich gramatykach dlá szkół národowych już to piérwiástek, już to piérwotnik, lub temát, już to naukę o słowotwórstwie [...].

[...] Wszystkie atoli te znaczeniá schodzą się s sobą, jakoby w punkcie centralnym, w ogólnym znaczeniu wyrazu, tak że pospolicie w mowie naszéj wyráz i słowo znaczą jedno i prawie to samo. Lecz w gramatyce słowo (verbum, rhema) służy za názwę naukową (terminus technicus), oznaczającą jednę s części mowy. Słowo tedy, jako názwa naukowá, oznaczá nám w gramatyce byt, jistnienie, stán, czynność lub bierność jakiéj jistoty w danym czasie [...].

Wyraz, u, lm. y [...] 3. słowo, brzmienie jedno- lub kilkugłoskowe, jako znak pojęcia: Wszelki głos człowieczy, wyrażający jakiekolwiek wyobrażenie, zowie się wyrazem. Kopcz. Wszelki W. mowny znaczy jakieś wyobrażenie myślne. Kopcz. W. kunsztowny, naukowy, terminus technicus, wyrazosłów. Perz. Znaczenie wyrazu. W. pierwotny, pochodny, swojski, cudzoziemski, przestarzały, naukowy ( = termin naukowy), rubaszny, gminny. W. utarty. Tworzyć wyrazy. Budowa wyrazów. W. dwuwykładny. Troc. (= homonim). W. podły, wysoki, lekarski, łowczy. Troc. W. żartobliwy. Troc.

Można zauważyć, że w wyrazach naukowych na -izm, -yzm formy bezdźwięczne nie są tak wyłączne.

Wyrazy, często używane i w codziennej mowie, częściej mają czysto fonetyczną formę, np. reumatyzm, forma ludowa reumatys, rornatys; wyrazy naukowe wymawia się starannie [...].

Wyjątek z ogólnej zasady akcentowania zgłoski przedostatniej stanowią wyrazy z zachowanym akcentem łacińskim typu: arytmetyka, logika, fizyka...., także fabryka z powodu podobnej końcówki, algebra jako wyraz naukowy.

Ponadto nauczyciel polonista powinien sobie jasno zdawać sprawę z pochodzenia wyrazów (rodzime, obce), ich wieku (archaizmy, neologizmy), zakresu normalnego użycia (literackie, powszechne, naukowe, potoczne, gminne, ludowe), dążąc zarazem do wprawy w ich wyborze i użyciu.