of grammatical terms online
wyraz obcy
Wyraz obcy. Wyraz przejęty z innego systemu jęz. i odczuwany przez rodzimych użytkowników jęz. jako nie należący do macierzystego zasobu wyrazów, zachowujący odrębne od wyrazów danego jęz. cechy fonologiczne, słowotwórcze, fleksyjne, morfonologiczne.
Quotations
Tu jeszcze można przydać uwagę, że ze względu na zrozumiałość mowy, nie należy używać wyrazów obcych zamiast rodowitych, albo téż przestarzałych lub nowo, lecz nietrafnie utworzonych i nieulartych, chociażby złożone z nich wyrażenie przyjemnie do ucha wpadało.
Nie kréskuje się także w wyrazach obcych, np. aktor, rektor, honor, i t p. oraz w polskich przed ż, gdy ta spółgłoska jest przyrostkiem, np, toż, jakoż, trudnoż, i t p.
Nie wszystkie z giermańskich narodów przyjęły [dwójkę], Szwecja odrzuciła zupełnie gdy przyjęła abecadło łacińskie. Danja tak samo nie przyjęła dwójki, a zostawiła dla kilku wyrazów obcych teutońskich.
Tu są jasne dowody tęsknoty za Polsczyzną, jako jaśniejszą i pojętniejszą dla każdego Polaka, niż wyraz obcy wmieszany do książek polskich, s książek greckich lub łacińskich dawniej jescze s czasów pogańskich z owych krajów przyniesiony, a to w dziełach klasycznych dawnych greckich i łacińskich było.
Podług tego prawidła odmieniają się obce wyrazy przyjęte od Łacinników; osobliwie nazwy krajów, miast, nauk i jimiona osób.
Jabłonowski Kaz. [Kazimierz] "Tyleż mamy od wielu wieków utartych polskich prawdziwie pięknych i miłych wyrazów; a śmieją nieuki opuszczać, a zastępować obcemi [...]".
Najprzód polak obcy wyraz obraca, później pomimowolnie wraca do swego, i stawi obok, lub w środku zdania, albo na końcu i to machinalnie nie czując czyni: bo przeszkadza mu bogactwo i obfitość polskich wyrazów, tę samą rzecz oddających nawet dosadniej.
O ile wyrazy potoczne z trudnością się ucierają, gdy się zamiast jednych inne podstawić usiłuje, o tyle w sprawach naukowych proces ten odbywa się z daleko większą łatwością, a to dlatego głównie, że, gdy każda nauka jest poniekąd gwarą sui generis, z powszechnéj i potocznéj wyosobnioną, to i nazwy jéj techniczne uczuwają się jako niby słowniczek ezoteryczny i wyrazy obce stają w nim na równi z nowo utworzonymi krajowymi, więc z łatwością tym ostatnim ustępują.
Gdzie w obcych wyrazach pokazuje się u, tam piszmy w spolszczonych także u; gdzie zaś w obcych stoi o, tam w spolszczonych piszmy ó.
WYRAZY OBCE. Wyrazy obce w brzmieniu nosowym em, en, om, on, (nie ę ą); a więc: cmentarz, dentysta, stempel, pompa, bronz, gont, konserwy itd.