of grammatical terms online
przyimek
Przyimek jest funkcjonalnie niesamodzielną częścią mowy, tworzącą jednostki składniowe w połączeniu z grupą imienną. Jego funkcja składniowa jest podobna do funkcji końcówek fleksyjnych przypadków zależnych: jest jednym z wykładników związków składniowych między częściami wypowiedzenia. [...].
Quotations
Nazywam Przedimkami a nie Przyimkami dlatego, że nazwisko Przyimek jest dwóznaczne, gdyż przy nie oznacza tego, żeby tylko przed, ale też że może i po imieniu stać, jak np. Przysłówek. Gdy zaś nazwisko Przedimek, nie ma żadnej dwóznaczności.
Wszystkie wyrazy, składające mowę polską, dzielą się na dwa główne szeregi: piérwszy wyrazów odmiennych, drugi wyrazów nieodmiennych; a każdy szereg podziela się na cztéry części, z których każda ma własne nazwisko. Te nazwiska są następujące: w szeregu wyrazów odmiennych: 1) Imie, 2) Zaimek, 3) Słowo, 4) Imiesłów; w szeregu wyrazów nieodmiennych: 5) Przyimek, 6) Przysłówek, 7) Spójnik, 8) Wykrzyknik.
Żeby więc, przez zakończenie imienia nie mogące się wyrazić względy, w mowie oznaczyć można, użyto do tego nieodmiennych wyrazów, które przy różnych imion zakończeniach położone, nowe względy malują. Te wyrazy nazwano Przyimkami, że się najpospoliciéj przy imieniu kładą, dopomagając mu do wyrażenia jakiego względu czyli okoliczności.
Każdy przyimek ma pewny dla siebie przeznaczony jeden przypadek; może mieć dwa, czasem trzy; ale w tych zdarzeniach, tenże sam przyimek inny coraz wzgląd wydaje.
Drugi przypadek stoi [...]. 6) po przyimkach i przysłówkach, 2gim przypadkiem rządzących [...].
Przyimek znaczy jakiś wzgląd, którego przez samę Rzeczownika odmianę wyrazić nie można; np. na stole, pod stołem, przed stołem.
Przyimki wyrażają stosunki, w jakich się przedmioty względem siebie znajdują, a służą przeto do uzupełnienia przypadkowań; np. Uczeń chodzi do szkoły.
Zdania przysłówkowe mogą się także skracać za pomocą rzeczowników słównych z przyimkami za, po.
Przyimki ze względu na ich główne znaczenie, dzielą się na: Oddalające (движетельные) [...] Zbliżające (установительные) wyrażające dokąd co się zbliża, lub gdzie się co kończy. [...] Przechodzące (переходные), wskazujące którędy co przechodzi. [...] Miejscowe (мѣстительные), wyrażające gdzie co się znajduje lub wykonywa.
Stopnie wyższe rządzą przyp. 2gim z przyimkiem od. Np. Gołąb' bielszy od śniegu.
Przy słowach dążliwych, a mianowicie z przyimka do złożonych, rzecz będąca celem dążenia, wyraża się 2gim przyp. z tymże przyim. albo téż bez niego.
Przyimki są to wyrazy pomagające przypadkom rzeczownika do wyrażenia brakujących im względów, albo w złożonych wyrazach do nadania pewnych odcieni lub różnic w znaczeniu. Przyimki wyrażają stosunek, w jakim jaka rzecz względem innych rzeczy, albo względem jakiej czynności zostaje, jak np. przyimki u, na, pod, przed, około same przez się nic nie znaczą, lecz gdy powiem: u ojca, pod stołem, około szkoły, przed domem, przyimki te pewne znaczenie przybrały.
Powtóre, używamy ich, aby oznaczyć stosunek w jakim rzecz jaka zostaje względem innej rzeczy lub względem jakiej czynności, i dlatego kładziemy je przed rzeczownikiem, lub jakiemkolwiek innem rzeczownie użytem imieniem, od czego otrzymały nazwę przyimków, np. książka na stole, kamień na polu, chmura nad ziemią, przed rokiem, od jutra.
Wyrazy: do, bez, nad, oznaczają różne stosunki zachodzące już to między osobami lub rzeczami, już to między czynnością a osobą lub rzeczą; że zaś stoją zawsze przy imieniu (...do pracy, ...bez duszy, ...nad dziecięciem), nazywamy je przeto przyimkami (=przy-imię).