terminów gramatycznych online
rodzina wyrazów
Język: polski
Rodzina wyrazów jest to grupa wyrazów wywodzących się (pochodzących) od wspólnego rdzenia.
Cytaty
§.401. Wszystkie wyrazy, jakie tylko język polski posiada, tworzą pomiędzy sobą jakby osobne rodziny. Wyrazy, należące do jednéj i téj saméj rodziny, są związane ze sobą podobieństwem brzmienia téj zgłoski, która im wszystkim wspólna; nadto i pewném znaczeniem, które jako wspólny i pierwotny punkt wyjścia, przywiązane jest mniej więcéj do wszystkich.
Ów zaś źródłosłów słowa pierwotnego, jak mr, nazywa się pierwiastkiem (radix, Wurzel) całéj rodziny wyrazów, które z niego biorą początek.
Pokrewieństwo pomiędzy wyrazami jednéj i téj saméj rodziny jest niejako genealogiczne; jeden wyraz rodzi się z drugiego, z niego znowu rodzi się trzeci itd. Tak np. śmiertelność i śmiertelnie i śmiertelnik zrodziły się z śmiertelny, a śmiertelny ma coś wspólnego ze śmiercią.
W budowie wyrazów wyróżniamy różne cząstki składowe. Najważniejszą cząstką czyli rdzeniem, z którego wyraz każdy zbudowany, jest piérwiastek. Z pierwiastku tworzy się też zwykle cała rodzina wyrazów.
Rodzina wyrazów. Wyrazy tworzą rodziny, np. praca, pracowity, pracownik, pracować, zapracować, pracowicie, pracownia, pracownica, wypracowanie; stróż, stróżka, stróżować, stróżowanie. O pokrewieństwie wyrazów należących do tej samej rodziny świadczy podobieństwo ich postaci, np. praca, pracowity, wypracowanie itp.; stróż, stróżka, stróżować, stróżowanie; uczeń, uczennica, uczyć, nauka, uczony - oraz podobieństwo podstawowego znaczenia: pracowity to 'ten, kto chętnie pracuje'; wypracowanie to 'owoc pracy'; stróż stróżuje; jego zajęciem jest stróżowanie; stróżka jest kobietą wykonującą pracę stróża; uczeń - 'kto się uczy'; uczennica - 'osoba płci żeńskiej ucząca się'; nauka - to 'przedmiot uczenia się' i 'uczenia'; uczony - 'kto posiada naukę'.