odcień różnice w wymowie i formie

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Oż/1883
• Nitsch/1923
• Rozw/1923

Zatem wynalazł [Józef Medzofanti] klucz do wykrycia wszystkich odcieni naszej wymowy bogatej znaczkami pewnemi i literami osobnemi oznaczył liczbę ich, porządek i pokrewieństwo z sobą, dalsze lub bliższe były, stopnie podzielił, zrozumiał wszystko od razu dosadnie, prawidła i iloczas tem samem już znalazł w nich.

Odcienia trzy, jakie dawniej były na całych obszarach Polski małoznaczne w wymowie, co do jloczasu, to widzimy, że nikną z każdym dniem i zlewają się w jeden jloczas pewny, stały i ogólny.

Wyrazy gwarowe podaję oczywiście w postaci fonetycznej, ale z pewnemi ograniczeniami. Idzie przedewszystkiem o to, że rozróżnianie wszystkich najdrobniejszych odcieni, zwłaszcza zależnych, niedających się w krótkim zarysie omówić, zaciemniałoby tak obraz całości jak i samodzielną psychiczną wartość głosek.

Mała litera umieszczona nad inną oznacza jej odcień, a więc å — to a chylące się ku e, ẏ — to polskie y ale bliższe nieco i, i t. p.; takaż litera samodzielna, np. i ̯u̯, oznacza i ̯u̯ słabsze mniej wyraźną artykulacją lub krótszem trwaniem.

Na dość znacznej przestrzeni Kujaw spotka się oczywiście różnice języka, na zachodzie np. jeszcze czasem pewne cechy wielkopolskie, na południu typ ćele, różne odcienie samogłosek zwężonych, i t. p., ale żadnej ich części nie można wyodrębnić w osobną całość.

A mianowicie: á wymawia się jak å, to jest jak a lub artykulacyjnie nieco wyższe ȧ z równoczesnem zaokrągleniem warg [...]; é jak wąskie ė o różnych odcieniach lub jak i wzgl. y; o jak wąskie ȯ w różnych odcieniach lub jak u; zarówno e jak o wykazują prócz tego lekką dyftongizację czyli są niejednolitemi pełnogłoskami.