terminów gramatycznych online
etymologia ludowa
Język: polski
Geneza: Zob. etymologia
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Słowniczek: Gaert/1927
Etymologia ludowa. Naiwna interpretacja etymologiczna wyrazu, tj. tłumaczenie jego pochodzenia oparte na przypadkowym podobieństwie brzmienia lub na innych przypadkowych skojarzeniach [...].
Cytaty
Z fonetyki uwzględnione są przedewszystkiem zjawiska o znaczeniu ogólniejszem, ale nieraz i podrzędniejsze, o niewielkim zakresie, jeśli typowe są dla pewnych dialektów i uwydatniają ich związki geograficzne; z morfologji podniesione głównie najrozmaitsze uproszczenia typów odmian. W obu razach na drugi plan usunięte tak szczątkowe archaizmy jak i odosobnione nowe zmiany. Składnia naogół pominięta, w zgodzie ze stanem nauki, ale niejedno zagadnienie z zakresu używania form włączone do morfologji. Pominięta też t. zw. »etymologja ludowa«,jako niełącząca się właściwie z geografją języka, krótko omówiony słownik mimo jego wielkiej do tych celów ważności, znów z powodu braku prac przygotowawczych.
Od r. 1222 Pangrodz pisana: najwidoczniej nastąpiła kontrakcja Pojęgrodza w Pągródz, z czego etymologja ludowa zrobiła Panigródz.
Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa mamy do czynienia z objawami rozmaitemi, do których nie można stosować jednolitego objaśnienia fonetycznego. Prawdopodobnie wchodzą w grę: a) różnice dialektyczne, b) dysymilacyjne objawy wokaliczne (lubisz.... przed i, ale litujesz.... przed u); c) przy litować działał także czeski wpływ, d) odwrotne wokalizacje jak zwykle przy wahaniach lub różnicy między językiem kulturalnym a gwarami, e) wreszcie oczywiście kojarzenia z innemi wyrazami czyli t. zw. etymologja ludowa i kontaminacja (lucemiernik).
§ 92. Kontaminacja, analogja, etymologja ludowa. Są to rozmaite objawy, zmieniające postać wyrazu, a polegające na prawach kojarzenia. Występują zarówno przy wyrazach obcych jak rodzimych, zarówno pod wpływem kojarzenia fonetycznego jak etymologicznego i znaczeniowego, zarówno pod wpływem luźnych jak stałych połączeń i par, dotyczą zarówno rdzennej jak sufiksalnej części wyrazu.
Etymologja, nauka o pokrewieństwie i pochodzeniu wyrazów; etymologja ludowa, fałszywe pojmowanie znaczenia wyrazów, zwłaszcza obcych, pod wpływem przypadkowego skojarzenia ich z wyrazami historycznie niepokrewnemi; często na skutek etymologji ludowej wyrazy obce upodobniają się fonetycznie do skojarzonych wyrazów rodzimych, np. nizinier = inżynier, przez skojarzenie z niziną i t. p.