Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

temat samogłoskowy

Hasło w cytatach: tematy samogłoskowe
Język: polski

Cytaty

[...] Tu zaś w téj gromadzie dwutemátowéj zdáwało nám się nájstosowniéj, po temátach samogłoskowych umieścić szereg 3ci, obejmujący 1sze temáta, kończące się na spółgłoski płynne nienosowe r, ł, tak że w naszym systemie szeregi temátów samogłoskowych są z obu stron otoczone temátami płynnemi [...].

Zaprzeszły [imiesłów czasu przeszłego] tworzy się przez dodanie do tematu końcówki: szy: jeżeli temat jest samogłoskowy, to wstawiamy w przed końcówką: szy.

Tematy czasu przeszłego rozpadają się na dwie wielkie klasy: 1) tematy, kończące się na samogłoskę, czyli tematy samogłoskowe, 2) tematy, kończące się na spółgłoskę, czyli tematy spółgłoskowe.

Słowa z tematem samogłoskowym mają na południowym Śląsku sufiks -ty [...].

§ 2. Między tematami odróżniamy: [tematy] samogłoskowe i spółgłoskowe t. j. takie, których końcowym dźwiękiem jest samogłoska lub spółgłoska. Pierwotne, praindoeuropejskie tematy samogłoskowe były z końcową samogłoską: -o-, -u-i-, -a przyczem końcowe -o- lub -a- mogło następować po -i-. Odpowiednio do formy tematu dołączano do niego w jednym i tymże przypadku taką końcówkę lub inną, czyli z pewnemi tematami kojarzyły się pewne końcówki. Stąd powstał podział na deklinacje i konjugacje, usystematyzowany oczywiście przez teoretycznych gramatyków.

§ 171. Suf. -k < -kъ i -cz < -kjь, dodawany do tematów samogłoskowych czy to czasowników, czy rzeczowników, w poczuciu osób mówiących rozszerzył się o tę tematową samogłoskę na mocy tak zwanej morfologicznej absorbcji i dał początek nowym tak rozszerzonym przyrostkom, które łączono z różnemi innemi tematami. Tak więc etymologiczny podział wyrazów: śpiewa-k, chodzi-k, [...] w pojęciu mówiących zmieniły granice podziału na: śpiew-ak, chodz-ik, [...].

Samogłoskowy przym. od samogłoska. [...] ∆ Temat, rzeczownik itp. samogłoskowy «temat, rzeczownik itp. zakończony samogłoską».