Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

koniugacja piąta
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: konj. V, konj. V., konjug. V, konjugacja V, konjugacja V-ta
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
  • Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
  • Koniugacja: ŁośFl/1923
  • Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927

Cytaty

Kr/1897, s. 210 Definicja

Konjugacja V-ta obejmuje słowa, których osnowa teraźniejszości zakończona jest dzisiaj przyrostkiem -a (ściągniętym z dawniejszego aje), dodanym do pierwiastku lub innej osnowy słownej (np. db-a, pamięt-a...); osnowa zaś bezokolicznika jest równa osnowie teraźniejszości; np. łka-ć, ufa-ć (staropols. u-pwa-ć), trwa-ć.

Kr/1897, s. 221

W czasie teraźniejszym używają się: padam, padasz,... padają, należące do słowa pada-ć (konjug. V), oraz formy: padnę, padniesz... (od osn. padnie-, konjug. II) ze znaczeniem czasu przyszłego.

Kr/1897, s. 221

Z tegoż pierwiastku czyt- powstało i późniejsze słowo czytam, czytać, którego osnowa teraźniejszości czyt-a- równa się osnowie bezokolicznika (konj. V.).

Kr/1917, s. 162 Definicja

Konjugacja V-ta obejmuje słowa, których osnowa teraźniejszości ma przyrostek -a- (dba-, słucha-, bywa-).

Kr/1917, s. 185 Definicja

Do konjugacji V-ej należą słowa, których osnowa teraźniejszości oraz osnowa bezokolicznika tworzy się za pomocą przyrostka -a-, np. dba-, słucha-.

ŁośFl/1923, s. 269

Ponieważ jednak z różnych względów wygodnie pozostać przy systemie Leskiena, choćby częściowo zreformowanym, przeto dzielimy czasowniki polskie na następujące konjugacje: [Konjugacja] I: -ę, -'esz, -’e, -'emy, -'ecie, -ą: wiozę, biorę, więdnę. [Konjugacja] II: -’ę, -’esz, -’e, -'emy, - 'ecie, -’ą: ścielę, piszę. [Konjugacja] III: -ję, -jesz, -je, -jemy, -jecie, -ją: biję, baję, kostnieję, kupuję. [Konjugacja] IV: -'ę, -isz, -i, -imy, -icie, -'ą: noszę, widzę, śpię. [Konjugacja] V: -m, -sz, -, -my, -cie, -ją lub -dzą: wołam, śmiem, wiem i specjalnie odmieniające się jeśm (jestem).

ŁośFl/1923, s. 271

§ 69. W konj. V słowa atematyczne: wiem, jem, dam tylko w 1. os. l. p. są zgodne z prasłowiańskiemi (i starosłowiańskiemi) [...].

Łoś III/1927, s. 225

Konjugacja V, do której pierwotnie należały atematyczne czasowniki z końcówką 1 os. l. p. -m < -mь: jeśm , dam, wiem, jem.

Powiązane terminy