sposób mówienia

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Klecz/1767
• Szum/1809
• Gddk/1816
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Łaz/1861
• Jes/1886
• ŁośFl/1923
• Łoś II/1925

Aby to do skutku przyszło, zdaje się niektorym, że przywrociwszy starodawny sposob mowienia, byłby daleko łatwiejszy Polski język.

Są niektóre sposoby mówienia złożone z przedimka po, w których on jest nie podług prawideł grammatycznych, lecz tylko podług zwyczaju narodowego użytym , np. mówić po polsku, po łacinie, żyć po pań­sku, po żołniersku, j t, d.

Zwyczaj nie dozwala po niektórych Słowach kłaść Zaimek je, lubo zachodzi zapytanie; na przykład: nie mogę mówić, Extravague je? czy szaleję? [...] W takowym razie trzeba się uciec do następujących sposobów mówienia: Est-ce que, albo croyez vous que. [...] Te sposoby mówienia równie mogą bydź użyte we wszystkich Osobach na wyrażenie Zapytania.

Stąd wynika sposób mówienia zwany trybem życzącym, na który w polskim języku słowa nie mają oddzielnych zakończeń. Np. Z wyraźném zdaniem główném. Życzę, pragnę, aby ci szczęście sprzyjało. Z jego opuszczeniem. Oby ci szczęście sprzyjało!.

Zamiast nasz, wasz pisali dawniejsi często: naju, waju [...] czego teraz nawet pospólstwo nie używa, tylko czasem na Podlasiu można jeszcze słyszéć podobne sposoby mówienia.

Dzisiejszy język jest zbiorem całéj przeszłości swojéj, z każdéj epoki zatrzymał do dziś dnia niektóre odmiany i sposoby mówienia; częstokroć obok nowszych form, utrzymują się jeszcze starożytne i średniowieczne […].

Taki tryb czyli sposób mówienia, w którym się przebija wołanie, prośba lub rozkaz, nazywamy ogólnie trybem rozkazującym.

[...] Zawsze ten sposób mówienia był niebardzo rozpowszechniony i dziś używa się prawie wyłącznie w mowie mniej literacko wykształconych warstw narodu.

§ 331. Inne mają przypadek zależny w części drugiej np. liczebniki od pięćdziesiąt do dziewięćdziesiąt i od pięćset do dziewięćset, zachodzi jednak między niemi ta różnica, że pierwsze odmieniają się już tylko w drugiej części: pięćdziesięciu gdy drugie stoją jeszcze na wcześniejszym stopniu swego rozwoju: pięciuset (z akcentem na u), co odpowiada dawniejszemu sposobowi mówienia pięciudziesiąt, piącidziesiąt.