terminów gramatycznych online
spółgłoska głoska
Spółgłoski. Głoski, przy których wymawianiu występuje w obrębie jamy ustno-gardłowej przeszkoda (silne zwarcie lub silne zbliżenie narządów mowy), wskutek czego nie jest możliwy przepływ powietrza przez kanał głosowy bez zakłóceń.
Cytaty
[Y. Brzmi jak ay] Gdy po niém idzie spółgłoska z e niemém Lyre lira layr.
Y. Brzmi jak i gdy po niém idzie spółgłoska jedna lub więcéj bez e niemégo zephyr wiatr zachodni zefir.
Głoski dzielą się na samogłoski i spółgłoski. [...] Spółgłoski od tego są nazwane, że nie brzmią samy, lecz spólnie z e, lub je [...] jako: b [...] z, ź, ż.
Spółgłoski są pięciorakie: twarde, obojętne, miękkie, obce i złożone.
Aby zrobić Stopień wyższy, do głoski pierwiastkowej lub zamienionej w Przymiotniku męzkim Stopnia wyższego, daje się sz z samogłoską rodzajową y, a, e, a to wyrzuciwszy i lub y końcowe, jeśliby przymiotnik nie kończył się na spółgłoskę.
Czy zaś na końcu zostawiać spółgłoskę, czy samogłoskę w przenoszeniu rozłączonego wyrazu; to się zostawia własnemu uchu i rozsądkowi, byle była zgłoska, i nie dwa wyrazy z jednego, jak to już rzekłem.
Drugie, misterniejszy wyrób głosowy, są jakby półtony, cieniujące dla dźwięczniejszego brzmienia głos samogłosek; zawsze na nich oparte, a w oderwaniu same przez się istniéć nie mogące, i dla tego spółgłoskami nazwane.
Mowa polska z tego względu stanie na czele innych, mając u siebie wyrobionych spółgłosek trzydzieści siedm, które są: j, l, ł, n, ń, h, ch, k, k’, g, g’, d, dz, dź, dż, t, c, ć, cz, s, ś, sz, z, ź, ż, r, rz, w, w, f, f’, p, p’, b, b', m, m’.
Spółgłoski są to takie głoski, przy których wymówieniu nie wystarczy samo ust otworzenie i głosu z piersi wydobycie, lecz potrzeba jeszcze koniecznie pomocy jednego z pomiędzy narzędzi mownych. Narzędzia mowne, których przy wymawianiu spółgłosek do pomocy używamy, są: gardło czyli krtań, język, podniebienie, zęby i wargi.
Spółgłoski są następujące: b, b(i), c, cz, ć, d, dz, dź, dż, f, f(i), g, h, ch, j, k, ł, l, m, m(i), n, ń, p, p(i), r, rz, s, sz, ś, t, w, w(i), z, ź, ż.
Pyt.: Czy wszystkie litery przyjęliśmy, jakie są w abecadle łacińskiem? Odp.: Nie wszystkie, bo odrzuciliśmy spółgłoskę q, i spółgłoskę pojedynczą v.
Małecki Ant. W sprawie pis. pol. o naturze spółgł. j str. 28 i t. d. Łazowski, Suborowski innych.
W razie gdy przyimka jednozgłoskowego zakończonego na spółgłoskę, nie można łagodnie wymówić przed wyrazem, mającym na początku kilka spółgłosek, przydajemy mu głos eufoniczny -e; i tak: za ostro brzmi.
Te zaś głoski, których bez pomocy innych głosek czysto i dźwięcznie wymówić nie można, nazywają się spół-głosami czyli spółgłoskami, a nazywają się tak dlatego, że je tylko spólnie z samogłoskami dobrze wymówić można. Spółgłoskami będą zatem głoski: b, d, sz, r, l, m, cz, z, s, dz, itp.
Буквы раздѣляются на гласныя, samogłoski, и согласныя, spółgłoski.
§ 3. Wszystkie głoski w języku polskim dzielą się na samogłoski i na spółgłoski. [...]
Spółgłoski wymawiamy, wydobywając głos z piersi i równocześnie używając poszczególnych narzędzi mowy, któremi są: krtań, podniebienie, zęby, język, wargi.
Spółgłoskami są np. b, c, s, z, dz i t. d.
§ 10. W języku polskim mamy następujące spółgłoski: b, b(i), c, cz, ć, d, dz, dź, di, f, f(i), g, g(i), h, ch, j, k, k(i), l, ł, m, m(i), n, ń, p, p(i), r, rz, s, sz, ś, i, w, w(i), z, ź, ż.