terminów gramatycznych online
forma niezłożona
Język: polski
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Etymologia (Słoworód): Mał/1879
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Imienna deklinacja przymiotników: Łoś III/1927
- O zdaniu pojedyńczym: Kras/1897
Cytaty
W dawniejszym stanie języka były obok tych form w używaniu i formy niezłożone, rzeczowno-deklinacyjne (§. 178): np. w przyp. Iszym ten piękniej, ta piękniejszi, to pięknieje — od stały zaś ten stal, ta stalszi, to stale.
Żadną jednak miarą nie można odrywać końcówek w formach niezłożonych, np. formy kocham, nie można rozłożyć na: ja-m kocha, ponieważ kocham składa się po prostu tylko ze źródłosłowu kocha i czystéj końcówki -m.
W słowach postaci dokonanej (przynieść, zawołać,...) czas przyszły jest formą niezłożoną i wyraża się formą czasu teraźniejszego tych słów; np. przyniosę, zawołasz, dowie się, pójdziemy, poznacie, uderzą.
Niegdyś orzecznik przymiotny używał się w formie niezłożonej, co przy niektórych przymiotnikach jeszcze się napotyka.
Krótka rdzenna pozostaje krótką [...] wedle formy niezłożonej.
§ 87. Przymiotniki na -in różnią się tem od innych, że w N. sg. dotychczas zachowują wyłącznie formę niezłożoną; tworzą się od rzeczowników na -a, dawniej tworzono je też od tematów na -i oraz spółgłoskowych, z czego powstało p. macierzyn Fl. (dziś już macierzyński) [...].
Formy deklinacji niezłożonej w staropolszczyźnie najczęściej, a dziś wyłącznie ukazują się w N. sg. lub pl. (zresztą N. pl. m. w odniesieniu do osób nie różni się w obu deklinacjach, np. dobrzy, źli mogą być formami złożonemi lub niezłożonemi), gdyż przez czas długi trzymała się odwieczna tradycja, wymagająca użycia tych form w orzeczniku; dlatego też i dziś jeszcze mówimy: jestem gotów, zdrów, wesół, winien, rad, wart, kontent, ale takich przymiotników niezłożonych pozostało już w użyciu bardzo niewiele.
Bardzo długo zachowała się forma niezłożona imiesłowu dan, używana w datowaniu aktów, np. dan we wtorek po św. Pietrze.
§ 313. Formy niezłożone utrzymują się też stale, częściowo dotychczas, od liczebników, wyrażających jednostkę lub jednostki z połową: połtora (t. j. pół wtóra) łokcia BZ. Ex. 37, 1, [...]