forma postać wyrazu

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kn/1621
• Prz/1816
• Rozp/1830
• Gr/1861
• Malin/1869
• Czep/1871–1872
• Oż/1883
• KarłT/1885
• Jes/1886
• Uchw.AU/1891
• Kr/1897
• Lor/1907
• Kr/1917
• Łoś/1918
• Kon/1920
• Nitsch/1923
• Rozw/1923
• Szob/1923

Formá, vide Kształt. [...]

Formá zapisów, pozwow, zdánia, etc.

Łacinnicy [...] opisali taką mianowkę w przypadku prostym Phoebus, i w ukośnych nakłaniali ją po swojemu. Polacy, wziąwszy to imię od Łacinnikow, i, odjąwszy mu zakończkę na us, drugie zakończki w ukośnych przypadkach, do Form mowy Łacińskiej stosowane, przypadkują według Formy swej mowy Ojczystej, i zdobią niem swoj Język, tak, jak tysiącami innych Imion samowłasnych Osob i miejsc, ktore w każdym Języku są cudnemi dla Nauk zdobyczami, a nigdy między makaruny zaliczonemi bydź nie mogą.

Nauczyciele obcych języków [...] zniewoleni są, aby [...] niemal całą, swą, energią, skierować na obeznanie uczniów z formami, regułami i szczegółowemi właściwościami, wyjątkami obcego języka.

Przykłady na zesuwkę (Aphaeresis). 1. Zesuwá się samogłoska o w radło, ratáj, […] które to formy językowe powstały s form pełnych: oradło, oratáj […].

Deklinacyją czyli spadkowaniem istotników nazywamy jednostajność odmiany w wielkiéj ich liczbie. W języku polskim, ze względu na trzy rodzaje istotników trzy są formy (skłonienia): piérwsza dla istotników rodzaju męzkiego, druga dla żeńskiego, a trzecia dla nijakiego.

Początkowo rzeczywiście dawni Polacy tak pisali, jak się wymawia, ale późniejsi pisarze, czy to przez pośpiech w pisaniu sprowadzili do formy a zamiast on om, to jest ǫ pierwotnej.

Wojciechowski Tad. Pr. powiada. („Chrobacja" Tom I str. 232) w te słowa: "zaś o szlachcicu, nikt już dzisiaj nie wątpi że wyraz ten jest najprawdopodobniej odmienną formą, a raczej patronimiczną flexyą wyrazu „lech“ który sięga prastarych czasów w zachodniej Słowiańszczyźnie; bo zachował się w jednakiem znaczeniu u wszystkich narodów zachodnio-sławiańskich; co świadczy niewątpliwie, że tak wyraz jak i znaczenie jego są dawniejsze niż rozdział tych „narodów".

Form Forma, lepiéj Postać.

Postać, albo Forma Form.

Zestawiwszy dwa wyrazy: kupiłem i kupiłbym, widzimy dwie formy jednego słowa, dwa sposoby wyrażenia, dwa tryby.

Możemy też użyć takiéj formy słowa, która nie wyraża osoby.

Tak np. pytanie, czy należy używać w IV p. l. p. formy moję lub moją, Francyę lub Francyą i t . p., nie należy zgoła do pisowni; toż samo usunąć należało z kwestyi ortograficznych pytania: nawiedzić czy nawidzić, śpiewać czy spiewać, skarżyć czy skarzyć, i t. p., chodzi tu bowiem o samo brzmienie wyrazów, nie zaś o sposób pisania.

Projekt Rady Szkolnej zmierzał do radykalnej reformy w sprawie pisowni imion własnych ze świata starożytnego. Stawiając ogólną zasadę: "zatrzymać pisownię oryginału, chyba wyraz zupełnie spolszczony, jak n.p. Cezar, Ateny", kazał "nazwiska greckie pisać we formie łacińskiej (Pisistrates, Alcibiades)", łacińskie zaś "we formie łacińskiej, o ile nie zostały spolszczone (Vergilius ale Wergiliusz), zostawić q i x (Quintilian, Xenofon) a s nietylko po spółgłosce (Persefona), lecz także między samogłoskami (Pausanias)".

Nie rozstrzygamy pomiędzy formami „generał" i „jenerał", „regestr" i „rejestr," to nie należy bowiem do pisowni, lecz do słownika.

Różnica formy jest różnicą w znaczeniu: akty (actus) wiary, tragedyi, akta (actum, papiery urzędowe; w 2. p. aktów (nie akt) bez różnicy znaczenia; organy (na chórze), organa n. p. wzroku, słuchu.

Wyłożone tu przyczyny pojawienia się form zaimka ji, ja, je z początkowym ń, t. j. nim, nią, nim, niego... stosują się zarówno i do innych języków słowiańskich, i po raz pierwszy wyjaśnione były przez prof. Baudouina de Courtenay w r. 1877.

Przymiotniki zakończone na e , l, r, s, y, ista mają jedną formę dla obu rodzajów; na prz.: doco słodki i słodka, pobre biedny–a, humilde pokorny–a, [...].

W takich zaś formach, jak: dróg, podłóg, nóg, nagród, mórz, wód, mów, zbóż, pól, rów, stół, wieczór, samogłoska o w zgłosce zamkniętej spółgłoską, pierwotnie dźwięczną, została zastąpiona ó pochylonym, które dziś ma brzmienie u i które w piśmie wyrażamy przez ó ze względu na pochodzenie jej z dawnego o.

W ten sam sposób odmieniamy włoskie imiona na -o [...] Gaboriau jest raczej imieniem nieodmiennem i rzadko słyszymy formy: Gaboria, o Gaboriu.

Przy rzeczownikach męskich, w liczbie mnogiej położonych, ma przydawka formę osobową lub rzeczową, stosownie do tego, jaką ma formę rzeczownik, na co bardzo uważać należy.

Gdy zachodni jego pas ma jeszcze ogólnie mazowiecką wymowę śfat, śfėzy, a także formę v'ołna, czasem dva krovy, to na wschodzie są jeszcze wyraźniejsze cechy ruskie.

[...] za grupami si zi z * ši * ži idą zwykle * sy * sy, tak że powstają formy sin, sipać, kozi; znacznie rzadziej pd.-polskie y, chylące się ku e, przechodzi w e: pse.

Ta forma, lub dalsze jej częste przeobrażenie fto, panuje właściwie w całej Polsce .

Zaznaczam wyraźnie, że wszystkie przytoczone w tej pracy bez gwiazdki wyrazy i formy są autentyczne i mogą być poparte cytatami.

W zgłoskach przyciskowych [...] to znaczy w praktyce przede wszystkiem w całej masie form i tworów sufiksalnych, mających w porównaniu z formą zasadniczą plus dwu lub więcej [...].

W iteratywach oboczność zabiérać || zabierać nie stoi właściwie na równi z innemi podobnemi, dlatego że tu zdawna były formy na -irati.

Analogja jest zarazem kontaminacją w obrębie form jednego wyrazu; kontaminacja jest analogją w zakresie dwu lub więcej wyrazów.