terminów gramatycznych online
forma postać wyrazu
Geneza: łac. fōrma 'kształt, model; piękno; układ; sposób; forma gramatyczna'
Forma. Termin używany w językoznawstwie w różnych znaczeniach. W najszerszym znaczeniu oznacza percypowaną stronę jęz., tzn. słuchową, graficzną lub inną równoważną tej ostatniej [...]. W ujęciu strukturalistycznym przez f. rozumie się jednostkę jęz. pełniącą funkcję semantyczną lub syntaktyczną [...].
Cytaty
Formá, vide Kształt. [...]
Formá zapisów, pozwow, zdánia, etc.
Forma chwalemy, mówiemy, słyszemy, jest przeciwna mechanizmowi naszego języka, jaki mu wskazała jego budowa; forma ta zasadza się na błędném jednoczeniu cechy 1széj osoby liczby pojedynczéj, z cechą 1széj osoby liczby mnogiéj (chwalę, chwalemy).
Nauczyciele obcych języków [...] zniewoleni są, aby [...] niemal całą, swą, energią, skierować na obeznanie uczniów z formami, regułami i szczegółowemi właściwościami, wyjątkami obcego języka.
Przykłady na zesuwkę (Aphaeresis). 1. Zesuwá się samogłoska o w radło, ratáj, […] które to formy językowe powstały s form pełnych: oradło, oratáj […].
Deklinacyją czyli spadkowaniem istotników nazywamy jednostajność odmiany w wielkiéj ich liczbie. W języku polskim, ze względu na trzy rodzaje istotników trzy są formy (skłonienia): piérwsza dla istotników rodzaju męzkiego, druga dla żeńskiego, a trzecia dla nijakiego.
Początkowo rzeczywiście dawni Polacy tak pisali, jak się wymawia, ale późniejsi pisarze, czy to przez pośpiech w pisaniu sprowadzili do formy a zamiast on om, to jest ǫ pierwotnej.
Wojciechowski Tad. Pr. powiada. („Chrobacja" Tom I str. 232) w te słowa: "zaś o szlachcicu, nikt już dzisiaj nie wątpi że wyraz ten jest najprawdopodobniej odmienną formą, a raczej patronimiczną flexyą wyrazu „lech“ który sięga prastarych czasów w zachodniej Słowiańszczyźnie; bo zachował się w jednakiem znaczeniu u wszystkich narodów zachodnio-sławiańskich; co świadczy niewątpliwie, że tak wyraz jak i znaczenie jego są dawniejsze niż rozdział tych „narodów".
Form Forma, lepiéj Postać.
Postać, albo Forma Form.
Zestawiwszy dwa wyrazy: kupiłem i kupiłbym, widzimy dwie formy jednego słowa, dwa sposoby wyrażenia, dwa tryby.
Możemy też użyć takiéj formy słowa, która nie wyraża osoby.
Tak np. pytanie, czy należy używać w IV p. l. p. formy moję lub moją, Francyę lub Francyą i t . p., nie należy zgoła do pisowni; toż samo usunąć należało z kwestyi ortograficznych pytania: nawiedzić czy nawidzić, śpiewać czy spiewać, skarżyć czy skarzyć, i t. p., chodzi tu bowiem o samo brzmienie wyrazów, nie zaś o sposób pisania.
Projekt Rady Szkolnej zmierzał do radykalnej reformy w sprawie pisowni imion własnych ze świata starożytnego. Stawiając ogólną zasadę: "zatrzymać pisownię oryginału, chyba wyraz zupełnie spolszczony, jak n.p. Cezar, Ateny", kazał "nazwiska greckie pisać we formie łacińskiej (Pisistrates, Alcibiades)", łacińskie zaś "we formie łacińskiej, o ile nie zostały spolszczone (Vergilius ale Wergiliusz), zostawić q i x (Quintilian, Xenofon) a s nietylko po spółgłosce (Persefona), lecz także między samogłoskami (Pausanias)".
Nie rozstrzygamy pomiędzy formami „generał" i „jenerał", „regestr" i „rejestr," to nie należy bowiem do pisowni, lecz do słownika.
Różnica formy jest różnicą w znaczeniu: akty (actus) wiary, tragedyi, akta (actum, papiery urzędowe; w 2. p. aktów (nie akt) bez różnicy znaczenia; organy (na chórze), organa n. p. wzroku, słuchu.
Z biegiem czasu dopiero, wskutek stałego w określonych celach używania jednych wyrazów obok drugich, nastąpiło połączenie się ich ze sobą, i stąd powstały różne postaci czyli formy wyrazów odmiennych z rozmaitemi zakończeniami.
Wyłożone tu przyczyny pojawienia się form zaimka ji, ja, je z początkowym ń, t. j. nim, nią, nim, niego... stosują się zarówno i do innych języków słowiańskich, i po raz pierwszy wyjaśnione były przez prof. Baudouina de Courtenay w r. 1877.
Przymiotniki zakończone na e , l, r, s, y, ista mają jedną formę dla obu rodzajów; na prz.: doco słodki i słodka, pobre biedny–a, humilde pokorny–a, [...].
W ten sam sposób odmieniamy włoskie imiona na -o [...] Gaboriau jest raczej imieniem nieodmiennem i rzadko słyszymy formy: Gaboria, o Gaboriu.
Przy rzeczownikach męskich, w liczbie mnogiej położonych, ma przydawka formę osobową lub rzeczową, stosownie do tego, jaką ma formę rzeczownik, na co bardzo uważać należy.
§ 2. Przypuszczać można, że morfemy były niegdyś wyrazami, a przeto musiały mieć formę możliwą do wymówienia; stąd przyjmujemy, że każdy morfem musiał pierwotnie zawierać w sobie samogłoskę.
Pewne światło na przyczyny znikania wyrazów i form językowych rzuca historja zaniku imperfektów i aorystów polskich.