terminów gramatycznych online
mowa słowiańska
Język: polski
- Głosownia: Mał/1879
- O głoskach: Mroz/1822
- Prawa głosowe spółgłosek: Malin/1869
- Przedmowa do Gramatyki: Malin/1869
- Słownik, cz. II (P - Ż): SWil/1861
- Wstęp do Głosowni. - Język słowiański i jego narzecza. - Abecadło wszechsłowiańskie. - Podział mowy odnośnie do Głosowni.: Malin/1869
- Zdanie czwarte: Klecz/1767
- Zdanie szóste: Klecz/1767
Cytaty
Mowa jednak ledwie znać że Słowiańska, codziennym obcowaniem z Niemcami zepsuta.
W szczegulności zaś mowiąc, mowa Słowiańska w Kolchidzie zaczęła się wprawdzie psuć z samej bliskości Narodow Azyi.
Jle do wynalezienia słow pierwiastkowych, w rożnych mowach Słowiańskich, te zdają mi się bydź dostateczne ustawy.
Lecz twórcy mowy Słowiańskiej, którzy wszystkie spółgłoski na twarde i miękkie podzielili i na tym podziale odmiany grammatyczne wyrazów gruntowali, uważali niezawodnie głoski g, i k, jako spółgłoski twarde.
T, nieod. n. dwódziesta głoska abecadła polskiego; należy do współgłosek. Pod względem tonu i jego natężenia jest głoską twardą, mocną, ze względu na narzędzie wymawiania podniebienną, ze względu na czas trwania odbitą, t. j. nie mogącą się przedłużać. Jako współgłoska twarda, lubo w innych mowach słowiańskich zmiękcza się na t', w języku polskim nie ulega téj zmianie, lecz ma bezpośrednio odpowiadającą miękką ć (ci), na która ciągle się przemienia [...].
Będziemy tedy s każdego działu po dwa nárzecza, t. j. 6 nárzeczy nazywali językami; język zaś słowiański cały, dzielący się na 12 nárzeczy, mową słowiańską.
[...] Wszelako w mowie słowiańskiéj, a następnie polskiéj, w skutek rozlegle rozgoszczonego jotacyzmu tak obfitéj w brzmienia spółgłoskowe, kierunek taki fonetyczny mógłby być łatwo powodem wielkiéj gmatwaniny w etymologiji wyrazów, a nástępnie zaszkodziłby zrozumiałości mowy pisanéj [...].
Jeżeli głęboki ten badácz mowy ludzkiéj twierdzi i słusznie, że dlá Lingwisty mają wielką wártość nawet amerykańskie języki, to my z naszéj strony wyznać musiemy, że dlá słowiańskiego Lingwisty w ogóle, któremu jest nieodbicie potrzebną znajomość starosłowiańskiego języka, wielkiéj jest wági pod względem etymologiji znajomość gockiego; a czym jest ten ostatni dlá starosłowiańskiego w ogóle, tym jest w szczególności dokładná znajomość litewskiego języka dlá polskiego Lingwisty, zwłaszcza że jak język gocki, mający wiele spólnych piérwiastków ze starosłowiańskim, pomiędzy Sanskrytem i giermańskiemi językami, tak język litewski pomiędzy tymże Sanskrytem i mową słowiańską, a w szczególności językiem polskim, jest pośredniczącym ogniwem.
Samogłoska ѣ, którą, dla łatwiejszego porozumienia będziemy odtąd w tej gramatyce, ilekroć zajdzie konieczna tego potrzeba, dawali przez umówiony znak ê, była pierwotnie w mowie słowiańskiéj dwugłoską.