terminów gramatycznych online
spółgłoska powiewna
Język: polski
- Fizyjologiczny opis spółgłosek: Malin/1869
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Słowniczek: Gaert/1927
- Terminologia brzmień: KarłT/1885
Cytaty
[...] Przy brzmieniu spółgłosek powiéwnych powietrze s płuc płynące z głosem następującéj po nich samogłoski nie towarzyszy jim, lecz je przeniká, i dlá tego nazywámy je powiéwnemi (spirantes), które odróżniamy od płynnych (liquidae); tych bowiem brzmienie, aczkolwiek urábiá się również przez ciśnienie na siebie nárzędzi mównych, jednakże ciśnienie to słabe lub mocne, nie wydaje już spółgłosek słabych lub mocnych, a powietrze s płuc płynące z głosem następującéj po nich samogłoski nie przeniká jich, lecz jim towarzyszy [...].
Spółgłoski twarde czyli piérwotne. […] Powiéwne (spirantes).
[…] Spółgłoski zaś powiéwne v, f, których brzmienie spółgłoskowe przeniká powietrze s płuc płynące, dlá lepszego przepuszczeniá tegoż powietrzá wymáwiámy ciśnieniem górnych zębów na dolne wargi […].
SPÓŁGŁOSKI [...] Przeciągłe.Głośne Ciche. Podniebienne [Głośne] j [Ciche] j. Nosowe [Głośne] m n [Ciche] m n. Powiewne [Głośne] w [Ciche] f. Przydechowe [Głośne] h [Ciche] ch. Drgające [Głośne] r ł [Ciche] r ł. Syczące [Głośne] z [Ciche] s. Szumiące [Głośne] ż [Ciche] sz.
Powiewne, p. spółgłoski.
Spółgłoski (consonantes) rozróżniamy: [...] C. Ze względu na stopień otwarcia narządów mowy: a) ★chwilowe: ★zwarte (wybuchowe, eksplozywne), ★zwartoszczelinowe (afrykaty), b) ★trwałe: ★szczelinowe (spiranty, powiewne), ★półotwarte (sonorne) l, ł, r, 1) czyste: płynne (liquidae) l, ł, r, boczne (laterales): l, ł, 2) nosowe: m, n.
Szereg nowości z wyjątkiem terminologii składniowej przynosi gramatyka F. K. Malinowskiego.
Terminologia. Litera vocalis a, e, o — jasna, prosta, á, é, ó — ciemna, pochylona, litera consonans dentalis — zębowa, alveolaris — przyciskowa, palatalis — pieszczona, explosiva — chwilowa, continua — trwała, spirans — powiewna, liquida — płynna, consonans dura — pierwotna, mollis — pochodna, oralis — ustna, nasalis — nosowa, fortis — mocna, lenis — słaba, alternatio — wymiana, assimilatio — upodobnienie, assymilacyja.
Istniejące w pewnych kategoriach nowe zamieszanie terminologiczne wywołało oczywiście chęć likwidacji istniejącego stanu rzeczy przez ustabilizowanie dla danych pojęć pewnych określeń. Ich projektu wraz z uwagami teoretycznymi dostarczył J. Karłowicz [...].
Termonologia. Phonetica — głosownia: diphthongus — dwugłos, litera consonans bilabialis — wargowa, labiodentalis — powiewna, explosiva — doraźna, affricata — spółprzeciągła, spirans — przeciągła, fortis — głośna, lenis — cicha [...].