terminów gramatycznych online
wyraz przenośny
Język: polski
Cytaty
Wyrazém Włáściwym czyli Piérwotnym, nazywa się wyráz Wieloznaczny, wzięty w tém znaczéniu, któré miáł nájpiérwszé: wzięty zaś w inném znaczéniu, nazywá się Przenośny, czyli Pożyczany. I tak głowa caput, wzięty za część ciała, jest wyráz Właściwy, wzięty zaś za rozum, za początek, jest wyráz Przenośny.
[...] w tych nawet okolicznościach gdzie miáł język włáściwé wyrazy, [Wiérszopisowie] używali wyrazów przenośnych [...].
Po przyległości tedy wyrazów włáściwych, miarkować potrzeba znaczénié wyrazów przenośnych.
Odkrywszy tę práwdę dziecióm, i wytknąwszy, które to są wyrazy do zrozumienia trudniejszé, jako to, wyrazy rzeczy umysłowych, duchownych, powszechnych lub ogólnych, wyrazy złożone z kilku, wyrazy przenośné, cudzoziemskié, etc. daję łatwe sposoby, kilku przykładami objaśnioné, jak mają postępować do zrozumiéniá nájtrudniejszych wyrazów.
Prócz wyłusczonych w piérwszej części wyrazów, jako to: piérwotny, pochodny, niedokonany, dokonany etc. te jescze wyrazy wyłusczéniá potrzebują: Jednoznaczny, to jest znaczący jednę tylko rzecz, np. Słońcé. Wieloznaczny, to jest więcéj znaczący, np. głowa, kamień, etc. Bliskoznaczny, np. lubić, kochać. Łączny, jest Przymiotnik z Rzeczownikiem swoim, np. urodzajná ziemia. Rozłączny, jest Rzeczownik z Przymiotnika zrobiony, np. urodzáj ziemski Przenośny, to jest od znaczéniá jednéj rzeczy do drugiéj przeniesiony, np. od głowy ludzkiéj, do cukrowéj.
Znaczenie w wyrazie jakim najpierwsze zowie się właściwe, wszystkie inne do niego przywiązane są przenośne i takoż wyrazy zowią się w tym razie przenośne; np. rój mówimy właściwie o pszczołach, przenośnie o innych rzeczach, powiadamy rój myśli wielkich, rój ludu.
Wyraz [...] przenośny czyli niewłaściwy, to jest, któremu się oprócz właściwego znaczenia przydaje inne niewłaściwe, np. głowa (na karku), głowa (kapusty), głowa (cukru).