Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

odmiana pierwsza rzeczownika

Hasło w cytatach: Isza odmiana, odmiana 1-sza, pierwsza odmiana
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
  • Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
  • Odmienne części mowy: Lerc/1877

Cytaty

Isza odmiana. P. ma końcówkę: -a (dawniejsza -u). C. i Mj. ma końcówkę: -u. N. ma końcówkę: -em.

Do Iszéj odmiany należą Rzeczowniki rodzaju męzkiego i nijakiego; wyjąwszy męzkie, kończące się na -a.

Isza czyli męzka odmiana.

Podług Iszéj odmiany liczby pojedynczéj przypadkują się Przymiotniki, będące w rodzaju męzkim lub nijakim; np. piękny, piękne.

Do pierwszej odmiany należą wszystkie rzeczowniki rodzaju męskiego, których źródłosłów w pierwszych przypadku liczby pojedynczej żadnego nie przybiera zakończenia, np. chłop, pan, koń, kraj, brzeg, krzak, ptak.

ODMIANA PIERWSZA. Podług pierwszego wzoru odmieniają się wszystkie rzeczowniki męskie, których źródłosłów w pierwszym przypadku liczby pojedynczéj żadnego nie przybiera zakończenia. Imiona chrzestne zdrobniałe na o,, np. Tadzio, Józio, odmieniają się także podług tego wzoru.

Odmianę tę rozkładamy również jak poprzednie na 3 wzorce. Wzorzec 1-szy obejmuje rzeczowniki zakończone na a, o, z ostatnim przegubem (tematową) twardym: bab-a, nog-a, Kmit-a, Fredr-o. Wzorzec 2-gi obejmuje rzeczowniki na a, i, z ostatnim przegubem miękkim: kani-a, religi-a, pan-i, Angli-a, cieśl-a, kaznodziej-a. Wzorzec 3-ci obejmuje rzeczowniki, zakończone na spółgłoskę miękką: noc, nić, kość, mysz, twarz; — spół­głoska ta nie jest końcówką deklinacyjną, a tylko ostatnim przegubem, gdyż tutaj źródłosłów jest Mianownikiem, (podobnie jak w Odmianie 1-éj).