terminów gramatycznych online
asymilacja morfologiczna
- Asymilacja morfologiczna, semazjologiczno-morfologiczna i semazjologiczna: BdC/1915
- Fonetyzacja, morfologizacja, semazjologizacja: BdC/1915
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
- Słownik, tom I (A-C): Dor/1958–1969
Zob. Analogia
Tworzenie nowych formacji polskich polegało na reprodukowaniu odziedziczonych modeli słowotwórczych oraz na ich modyfikowaniu. Podstawową techniką derywacyjną zarówno w języku psł., jak i w polszczyźnie, jest afiksacja. Długosz-Kurczabowa K., Dubisz St. (2006). Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 343.
Cytaty
Asymilacja i blm. [...] jęz. upodobnienie: A. fonetyczna, morfologiczna.
[...] Silna morfologizacja i semazjologizacja elementów wymawianiowo-słuchowych czyni je odporniejszymi przeciwko tendencjom do zmian czysto fonetycznych; a to daje nam prawo do przyjęcia t.zw. prohibitywnej asymilacji morfologicznej («analogji»).
Najwłaściwszemi jednak będą: zamiast «analogji» termin asymilacja morfologiczna (upodabnianie morfologiczne), a zamiast «etymologji ludowej» termin asymilacja semazjologiczna i semazjologiczno-morfologiczna, albo też atrakcja semazjologiczna.
[...] W zakresie wyobrażeń morfologicznych i semazjologicznych nasze myślenie językowe działa ciągle według tych samych wyobrażeń kierowniczych, wyobrażeń typowych, a zauważamy je dopiero wtenczas, kiedy ten stały proces asymilacji morfologicznej i atrakcji semazjologicznej prowadzi do zmian, t.j. do powstawania nowotworów morfologicznych i semazjologicznych.
[...] Proces asymilacji morfologicznej («analogji») i atrakcji semazjologicznej («słoworodu ludowego») odbywa się w myśleniu językowym bez przerwy i powinien być stale brany pod uwagę. [...] Może być o nim mowa jedynie tylko w pierwszej chwili, t.j. w chwili twórczości językowej, dokonywającej się w pewnych głowach ujęzykowionych [...].
[...] Dotknę objawów asymilacji morfologicznej na gruncie składniowym. [...] W polskim myśleniu językowym na podobieństwo «wierzyć w co» powstało «wątpić w co» zamiast «wątpić o czym», a na podobieństwo «przybliżać się do czego» powstało «przyjrzeć się do czego» zamiast «przyglądać się czemu», «przyjrzeć się czemu».
Kruszewski przeczy zasadniczej różnicy między»analogją«a»etymologją ludową«, uważa je za ten sam proces psychiczny, objęty wspólną nazwą »asymilacji«, której rozróżnia dziewięć poddziałów: 1) asymilacja sufiksalna, 2) a. prefiksalna, 3) a. tematyczna, 4) a. fleksyjna, 5) a. leksykalna (assonacja), rozciągająca się na całe wyrazy, 6)»pereintegracja«, przeczłonkowanie (Elwów zam. Lw6w, Lbiąg zam. Elbiąg), 7) arradykacja, 8) adideacja, 9) połowiczna asymilacja leksykalna. Kruszewski niesłusznie pomięszał w jednym pojęciu to, co nazywają zwykle»analogją«, z tym, co nazywają zwykle»etymologją ludową«czyli»słoworodem ludowym«. Między temi dwoma procesami psychicznemi mamy zasadniczą różnicę: Przy»analogji«czyli asymilacji morfologicznej wchodzi w grę tylko układ morfologiczny, w oderwaniu od składu semazjologicznego. [...] Przy»słoworodzie ludowym«czyli przy asymilacji semazjologicznej mamy do czynienia ze składem semazjologicznym, w którym pewien element lub pewne elementy się zmieniają.
Zresztą trzeba przyznać, że ścisłe rozgraniczenie wypadków asymilacji morfologicznej (»analogji«) od asymilacji semazjologicznej (»etymologji ludowej«) jest absolutnie niemożliwe.
Asymilacja ż I blm [...] 4. jęz. p. upodobnienie: Asymilację na odległość mamy w „sierść” zam. „szerść”, „szerszeń” zam. „sierszeń”. Łoś Gram. 1, 198. ∆Asymilacja fonetyczna «upodobnienie głosek». ∆Asymilacja morfologiczna «upodobnienie wyrazów pod względem budowy». <łc. assimilatio = upodobnienie>.