terminów gramatycznych online
mechanizm języka
Język: polski
- O Grafice w ogóle, a w szczególności o Grafice starożytnych i jéj historycznym rozwoju, jako téż o podstawie, na któréj polegá porządek głosek w alfabecie fenickim, greckim i łacińskim: Malin/1869
- Postrzeżenia nad niektórymi szczegółami rozprawy Brodzińskiego (J. Mroziński): Rozp/1830
- Przedmowa: Żoch/1838
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Uwaga nad tem i objaśnienia, co do podziału spółgłosek przez Mrozińskiego: Oż/1883
Mechanizm języka. Termin wieloznaczny, najczęściej rozumiany jako zespół reguł określających funkcjonowanie jęz. czy też praw determinujących jego rozwój.
Cytaty
Forma chwalemy, mówiemy, słyszemy, jest przeciwna mechanizmowi naszego języka, jaki mu wskazała jego budowa [...] forma ta zatém, chociaż dosyć upowszechniona, musi być koniecznie za błąd w języku uważana.
Tam [w matematyce], jak powiedziałem, ścisłe rozumowanie pierwszą i ostatnią jest zasadą; tu rozumowanie, mechanizm temu językowi właściwy, zwyczaj powszechny, naginanie się jednych brzmień do drugich, napływ cudzoziemczyzny, skład ogólnéj budowy stanowią: stąd też, pomimo prawideł stałych i ogólnych na rozumowaniu opartych, natrafiamy na wyjątki, których zasadą inne były okoliczności.
Dobra jest pomoc z języków obcych, ale nad językiem każdym podług jego ducha, a nie podług innych myśleć należy: nad naszym językiem po naszemu zastanawiać się trzeba; z jego mechanizmu [języka]; z jego budowy prawidła wywodzić i te będą dobre, bo jego własne.
G, siódma głoska alfabetu, nieod. n. Wymawiamy g zawsze grubo, nigdy jak j; po téj głosce nigdy następować nie może samogł. e, (oprócz w niektórych cudzoziemskich wyrazach), przeto albo wtrącamy pomiędzy g a e, samogł. i; np. giermek, giełda; albo spółgłoskę g twardą zmieniamy na jéj odpowiednie miękkie dz, ż, w całym mechanizmie języka, np. noga, nodze, nóźka; waga, wadze, ważka; mógł, módz, może; strzygł, strzydz, strzyże; Bóg, Boże; ubogi, ubodzy, uboższy. W wyrazach z łacińskiego przyswojonych, piszemy pospolicie j, lub i w miejscu g, np. rejestr (nie regiestr), anioł (nie angioł, jak w dawniejszych drukach); jednakże giest, gienerał, v. generał, pospoliciéj się używają, niż jest, jenerał. G, używano dawniéj i teraz jeszcze niekiedy używają w miejscu k (co jest skróceniem przyimka ku), np. gmyśli, gwoli, grzeczy (skąd grzeczny), zamiast ku myśli, ku woli, ku rzeczy [...].
[…] „Przekonany jestem, że gramatyka polska nie będzie dopóty jasną, dopóki Grafika nie będzie zastosowaną do gramatycznego mechanizmu języka […]".
[Józef Mroziński] "Wszystkie spółgłoski są w języku polskim podzielone na dwie klasy: na twarde i na miękkie, odmiany gramatyczne słów wyrażają się w nim częstokroć przez zamianę twardej spółgłoski na odpowiadającą jej miękką, przekonany jestem, (powiada) że Gramatyka polska nie będzie dopóty jasną, dopóki ortografia (pisownia nie będzie zastosowaną do gramat. mechanizmu języka".