terminów gramatycznych online
spółgłoska funkcjonalnie twarda
Język: polski
Cytaty
{...] Zestawienia te wskazują, że spółgłoski miękkie k' g' występują w roli, jaką w podobnych formach odgrywają spółgłoski twarde [...] są przeto spółgłoskami funkcjonalnie - twardemi.
Tak więc wartość funkcjonalna spółgłosek polskich może być dwojaka: są one albo twarde albo zmiękczone; pierwsze są odczuwane, jako zasadnicze, podstawowe, drugie, jako odmiany, pochodne od pierwszych. [...] Tego funkcjonalnego podziału spółgłosek nie można mieszać z ich klasyfikacją fonetyczną [...]: tam rozróżniane były właściwości wymawianiowe spółgłosek, tutaj ich własności funkcjonalne, a obie te wartości spółgłosek nie zawsze się z sobą zbiegają. [...] Odwrotnie spółgłoski k', g' są fonetycznie zmiękczone (uśredniojęzykowione), a ze względu na swą wartość funkcjonalną należą do spółgłosek twardych (podstawowych).
Wymiana spółgłosek twardych i funkcjonalnie twardych. Dotyczy ona tylko dwu oboczności: k : k'; g : g', w których k', g', choć miękkie, są funkcjonalnie twarde. Poucza o tym takie np. zestawienie różnych rzeczowników z przyrostkiem -ka, ko : np. setka (: sto), łezka (: łza), perełka (: perła), ale gierka (: gra g : g'); Jagienka (: Jagna g : g') [...]. Jak widać, k', g' jawią się w miejscu spółgłosek twardych w innych wyrazach tej samej budowy. Dzieje się to dlatego, że w rodzimych polskich wyrazach nie ma połączeń ke, ge, ky, gy, a gdzieby one mogły powstać, występuje właśnie kie, gie, ki, gi.