of grammatical terms online
rdzeń
Rdzeń (pierwistek). Główny, konstytutywny morfem wyrazu, do którego to morfemu mogą być dołączone morfemy afiksalne (afiksy) fleksyjne i słowotwórcze.
Quotations
[...] Piérwiástek w każdym języku oznacza nájgłówniejszą cząstkę wyrazu, s którą wiąże się nájściśléj ogólne pojęcie rzeczy, lub jich stosunku do siebie. Piérwiástek w normalnym stánie języka jest niezbędną i konieczną cząstką wyrazu, dlá tego téż mámy w każdym języku wyrazy mniéj więcéj będące tylko piérwiástkami pozbawionemi wszelkich jinnych cząstek składowych wyrazu. [...] Prof. Muczkowski w swojéj gramatyce języka nazywá piérwiástek rdzeniem wyrazu, i słusznie [...].
W budowie wyrazów wyróżniamy różne cząstki składowe. Najważniejszą cząstką czyli rdzeniem, z którego wyraz każdy zbudowany, jest piérwiastek. Z pierwiastku tworzy się też zwykle cała rodzina wyrazów, np. w wyrazach: uroda, — przyroda, — rodzić, — wrodzić; — urodziny, — narodzenie, —wyrodek, — rodzice, — zgłoska: rod jest właśnie piérwiastkiem.
Pierwiastek albo pień, inaczej rdzeń, to jest część wyrazu, w której zawiera się główne, zasadnicze jego znaczenie; np. wyrazy: dawać, rozdanie, dajemy, danina, wydawca, sprzedaż, ... mają za pierwiastek zgłoskę da.
Rdzeń (pierwiastek). Temat (osnowa), zmienny i niezmienny.
Wyrazy mają swoją zasadniczą zgłoskę, powtarzająca się w całej rodzinie: o-grod-nik, za-grod-a, gród, grodz-ę itd. Niekiedy istotne te części zawiązkowe nawet zgłoski same przez się nie tworzą np. śmierć, martwy, mór, mrę itp., a więc wspólne są tu tylko dwie spółgłoski: mr. Część taka wyrazu nazywa się rdzeniem (pierwiastkiem). Rdzeń rzadko kiedy stanowi zrozumiały wyraz.
Rdzeń, p. wyrazy I B.
I. Części wyrazów: [...] B. Słowotwórcze: a) znaczeniowe [...] b) formalne:
1) ★rdzeń (pień, ★pierwiastek) - część wyrazu powtarzająca się w całej rodzinie wyrazów, np. kos-a, kos-ić; stol-arz, stoł-ek, stol-nica itp.
Wyrazy należące do tej samej rodziny mają jedną cząstkę wspólną [...]. W niej zawiera się podstawowe znaczenie wyrazu, zarazem istotne wspólne znaczenie całej rodziny. Tę najważniejszą cząstkę wyrazu nazywa się rdzeniem. Rdzeń ma postać taką samą lub podobną w różnych wyrazach rodziny.