of Grammatical Terms online
zaimek
Etymology: łac. pronomen
Zaimek. Klasa wyrażeń uznawanych wprawdzie za odrębną część mowy, ale z zastrzeżeniem, ze jest to część mowy wyróżniana na podstawie innych kryteriów niż rzeczownik, przymiotnik, czasownik czy przysłówek
Quotations
Naprzod się tedy termin dzieli u Fráncuzow ná dziewięć części, to jest z dziewięciorákiégo terminu powstáje mowá. á té są: ártykuł, imię, záimek, słowo, uczęstnictwo, przysłowié, przekłádánié, przyłączenié i wtrącęnié, po Fráncusku l'article, le nom, le pronom, le verbe, le participe, l'adverbe, la préposition, et l'interjection.
Zaimek jest część mowy, która sie kłádzie zá imię.
Inne rodzaje zaimków, czyli raczéj przymiotników zaimkowych są te: 1) Pytania, [...]. 2) Opowiedzi na nie są: [...]. 3) Pokazujące bliski przedmiot ten, [...]. 4) Niepewne [...]. 5) Przeciwieństwa [...]. 6) Oznaczenia pewnégo [...]. 7) Pytający nie w celu dowiedzenia się o przymiotach, lecz o tém do kogo kto, co należy? [...]. 8) Temu odpowiadajace, określające własność [...]. 9) Dzierżawczemi też powyższe zaimki się nazywają [...] 10) Względne.
Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.
Zaimek jest to wyraz, który się kładzie zamiast rzeczownika.
Zaimki dzielą się na osobowe, posiadawcze, odnośne, wskazujące, pytające, łączące i nieoznaczone.
Przedmiot zdania wyraża się rzeczownikiem [...] zamiast rzeczowników używają się zaimki, przymiotniki, słowa, przysłówki, a nawet wyrażenia kilka wyrazów obejmujące.
Przydatnik jednak położony w przyp. 5, może się kłaść przy rozmaitych przypadkach zaimka osoby 2giéj ty. Np. Tobie, Boże, niech będzie cześć i chwała. [...] Zaimek on nie ma odpowiadającego sobie przymiotnika dzierżawczego.
[...] S piérwiastków drugiego szeregu powstają zajimki, wszystkie piérwotne przyjimki, spójniki i partykuły; te nazywámy piérwiástkami zajimkowemi, albowiem one bez wyjątku wyráżąją w ogóle pewne pojęcie zajimkowe, które tkwi więcéj lub mniéj ukryte w przyjimkach, spójnikach i partykułach. Żaden s pojedyńczych zajimków nie dá się sprowadzić tak co do znaczeniá, jako i co do formy na coś ogólniejszego, lecz każdego pojedyńczego zajimka temát skłanianiá jest zarazem jego piérwiástkiem [...].
Zajimek oznaczá stosunek mówiącego do osoby lub osób, do których albo o których przemawiá, a takiemi są tak zwane zajimki osobiste já, ty, on […].
[...] Zajimki tedy w mowie ludzkiéj nie tylko zajmują miejsce jimion rzeczownych i przymiotnych, czyli rzeczowników i przymiotników, ale jeszcze, jeżeli nazwiémy te ostatnie obrazami przedmiotów i jich pojęć, są, że tak rzekę, rámami, które myśl mówiącego i słuchającego zapełniá według okoliczności nájrozliczniejszemi obrazami osób, rzeczy, a nawet pojęć oderwanych i jich przymiotów. Słusznie tedy te rámy nazywają gramatycy zajimkami (pronomina), gdyż jak w algiebrze, głoski abecadła a, b, c itd. oznaczać mogą rozliczne jilości, tak zajimki w mowie ludzkiéj oznaczają pośrednio osoby, zwiérzęta i rzeczy lub jich przymioty, które bezpośrednio oznaczają się rzeczownikami i przymiotnikami.
Przyimki: od, ode [...] przed imionami i zaimkami osobno: od domu, ode drzwi, nad głową, nade mną, przed burzą, dla tego.
Zaimki (Pronomes).
Wyrazy, które zastępują imiona osób, zwierząt lub rzeczy, nazywają się zaimkami.