Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

neutrum

Hasło w cytatach: neutr., neutra
Język: polski, łaciński
Dział: Części mowy (współcześnie)
  • Dane morfologiczne: BdC/1915
  • Fonetyzacja, morfologizacja, semazjologizacja: BdC/1915
  • Wpływ właściwości myślenia językowego polskiego na psychikę wogóle: BdC/1915
  • Wstęp: KarłT/1885

Cytaty

Niektórzy używają systemu mieszanego: jedne pojęcia nazywają terminami spolszczonymi, inne obcymi, używając ich in сrudo. Oto np. w ostatnich wydawnictwach krakowskich spotykamy się z taką nomenklaturą: „Niektóre masculina z nomin. na -a”. „W znaczeniu vocativu, accusativu”. „Nominativus w funkcyi innych przypadków”. „Formy genetivu”. ,,W genetivie”. „Uważa formę tę za adjectivum”. ,,Partic. praeter. pass., nomin. sing. masc.” „Predykatywnie.” „Attrybuty”. „Feminina, masculina, neutra”. [...] Zapytać się chce, dlaczego osoby tak piszące czynią wyjątek dla pewnych terminów, a dla innych nie? Czemu nie piszą np. attributa, kiedy piszą masculina? [...] Zdaje mi się, że trzeba być tu konsekwentnym i mieć jakąś stałą zasadę: jeżeli już z łacińska mówić i pisać, to czynić to wszędzie i logicznie.

Następnie w dziedzinie ugrupowania form deklinacyjnych konstatujemy fakt, że femininum wogóle stoi osobno, w różnicy od masculinum i neutrum. Neutrum utożsamia się po większej części z masculinum, oprócz pewnych różnic morfologicznych, wypływających z odbicia różnic semazjologicznych.

kojarzenie z wyobrażeniem życia wymaga użycia G.s. w roli A.s.: senatora, urzędnika..., wilka, psa, wróbla... Brak asocjacji nietylko z wyobrażeniem życia prowadzi przy rzeczownikach masc., podobnie jak i przy wszystkich fem. i neutr., do utożsamiania N.pl. z A.pl. oraz (masc. i neutr.) A.s. z N.s.: stoły, kraje..., stół, kraj...

Maskulinizacja formalna nietylko neutrius, ale także feminini dokonała się tam, gdzie np. w formach imiesłowu praeteriti, zastępujących samo praeteritum, zapanowała w plur. jedna tylko forma [-l'-i] zamiast dawniejszej rozmaitości: [l'-i] ł-i [ł-a].