terminów gramatycznych online
genus neutrum rodzaj nijaki
Język: łaciński
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Chapitre I. Des noms / Rozdział I. De nominibus: Fook/1768
- Chapitre V. De la convenance de l'adjectif avec le substantif / Rozdział V. O stosowaniu się adiectivi cum substantivo: Fook/1768
- Conjugationes (Konjugacje): Kus/1646
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Część II. O etymologii. O terminach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1766
- De Etymologia: Mora/1592
- De Generibus Nominum. abo o Rodzaiach Imion: Gott/1762
- De Nomine: Men/1649
- De PARTIBUS ORATIONIS: Malcz/1687
- De Verbis & Participiis Abo o Verbach i Partycypiach: Gott/1762
- De cibi generibus: Murm/1533
- De elementis, et eis quae in aere generantur: Murm/1533
- De potus generibus: Murm/1533
- De syntaxi, abo o złączeniu słów: Sty/1675
- De varia supellectile: Murm/1533
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Die Adjectiva in polnischer Sprache werden also dekliniert (Polskie przymiotniki będą więc odmieniane): Kus/1646
- Die Wortforschung (Etymologia) Słowá wykładająca náuká: Gut/1668
- Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- Donatus De Nomine: DonCul/1560
- Dwuznaczniki i niedorzeczne wyrazy w klasycznej pisowni polskiej usuwają się: Oż/1883
- Eine kurz⸗gefaßte Grammatica (Krótka gramatyka): Mon/1722
- Etymologia: Rot/1616, Woy/1690, Raph/1698
- Etymologie, oder Wortforschung: Cas/1797
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nomen: Stat/1568, Don/1649, Cell/1725, Don/1795, Don/1595
- Nota (Nota): Mon/1722
- O Etymologii: Kon/1759
- O Etymologii. §. I. O wyrazach grammatycznych (słowniczek łac.-pol., s.12-13): Gott/1787
- O imieniu: Lub/1778
- O literách włoskich i wymowieniu ich: Sty/1675
- O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
- O słowie: Lub/1778
- Regula Sexta: Malcz/1696
- Regula Tertia: Malcz/1696
- Regulae grammaticales: DonGl/1542
- Rozdział IV. O imieniu: Kop/1778
- Skróceń grammatycznych wyłuszczenie: L/1807–1814
- Spis rzeczy: Łoś III/1927
- Syntaxis: Cell/1725
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Mącz/1564 (war. B), Bart/1544 , Kn/1644 (I wyd. 1626), Mon/1780
- Słownik, tom II. część II. (P): L/1807–1814
- Von den Substantivis: Mich/1696–1700 ok.
- Wykład znaków i abrewiacji: Tr/1764
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
Rodzaj gramatyczny jest kategorią gramatyczną obejmującą w pol. wszystkie odmienne części mowy. Podstawową funkcją kategorii rodz. jest funkcja składniowa, polegająca na sygnalizowaniu za pomocą składni zgody związków syntaktycznych istniejących wewnątrz wypowiedzenia. mówiąc o rodz. G. rzeczowników, mamy na myśli ich klasyfikację na grupy (rzeczowniki żeńskie, nijakie...) w zależności od tego, jakich form fleksyjnych wyrazów odmieniających się według rodz. wymaga dany rzeczownika jako podmiot zdania lub człon główny grupy imiennej. Podstawowym kryterium, na podstawie którego dokonuje się podziału rzeczowników na klasy rodzajowe, jest więc kryterium syntaktyczne. Kryterium to pozwala na wyróżnienie w jęz. pol. co najmniej pięciu klas rodzajowych rzeczownika: 1. rzeczowniki męskoosobowe, 2. męskożywotne, 3. męskonieżywotne, 4. nijakie, 5. żeńskie. (EJP 321-324)
Cytaty
Lumen g, neu,de, iij. Ein Liecht, Poświátá.
Interniculum, ge.n.d.ij.
Bellaria [...] ge.ne.d.i.
Vinum, g.ne.d.ij.
Villum. g.n.d.ij.
Genus masculinum, femininum, neutrum – rodzaj męski, niewieści i oddzielny a. żaden.
ODDZIELNY gram. oddzielnej liczby neutri generis, lignum R v6v (md); genus neutrum oddzielne ut hoc scamnum ani męskie, ani niewieście R v6v (md; av. neuter); oddzielne, co nie prawujące (?) się, a przeto nie możemy ich wymowić przez oskarżający spadek <verba> neutra R a8 (md; av. activa verba); oddzielne, Co nie prawujące się, a przeto nie możemy ich wymowić przez oskarżający spadek verba neutra RN (K. tyt.).
Genera nominum quot sunt? Quatuor. Quae? Masculinum, ut hic magister. Foemininum, ut haec musa. Neutrum, ut hoc scamnum. Commune, ut hic et haec sacerdos. Est praeterea trium generum, quod Omne dicitur, ut hic et haec et hoc foelix. Est et Epicoenum, id est promiscuum genus, ut hic passer, haec aquila, mustela, miluus.
Delubrum, Delubri, generis neutri, secundae declinationis, penultima producta.
Neutrorum tres sunt terminationes: e, ę et o, ideo hoc genus omnium facillime cognoscitur.
Quid est Genus Neutrum? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - Hoc Scamnum, Ława.
Quid est [Genus] Neutrum? [Ktore słowko nie łączy się cum casu agentis aut patientis, to jest, ktore nie znáczy cum casu co czynić albo cierpieć?] [Verbum] Neutrum jest, 1. Quod definit in O, 2. et prope modum Actionem et Passionem significat, 3. verumtamen casum Activorum aut Passivorum non recipit, sed absolutè ponitur, 4. Nec format ex se Passivum, [id est, non redit in Passivum] primae personae, assumta litera R.
Rodzáju imion wiele są? Cztery. Ktore? Męskie, jáko ten mistrz. Niewieści, jáko tá mądrość. Oddzielne, jáko tá łáwá. Pospolite, jáko ten i tá kápłan.
Genera nominum quod sunt? Quatuor. Quae? Masculinum, ut hic magister. Foemininum, ut haec musa. Neutrum, ut hoc scamnum. Commune, ut hic et haec sacerdos.
DE ADIECTIVIS GERMANICIS. Von Deutschen Adjectivis. Adjectiva Niemieckie się terminują rozmáicie, májąc we wszystkich trzech Generibus, jáko to Masculino, Foemino et Neutro jedyną terminátią, ták: Taub, jest ná polskie, głuchy, głucha, głuche.
Die Nahmen der Wasserflüsse, Städte, Thieren, Vogeln, Fischen vnd Würmer, Bäume vnd Früchte, werden gemeiniglich aus jhren endungen erkandt, Nemlich also: Die sich enden auff ein á, sind alle generis Fœminini, Die sich aber enden auff ein e oder o, sind alle generis Neutri, Die sich aber anders enden, als auff obgesetzte drey Buchstaben, dieselben sind alle generis Masculini.
Wie viel seind aber Genera oder art der Polnischen Verborum? Drey. Nemlich/ Activum, Passivum, vnd Neutrum.
Neutráliter, i. neutro genere. Carisi.[...]
Neutrum genus, sub Płéć 1.
Neutri Gener[is]
Neutrum.
Nomina virorum et mensium sunt masculini generis, sic et faeminarum nomina faeminini. Exceptis tamen quae per diminutionem aut alio quocunque modo in ę/e vel o terminantur, tunc enim sunt neutrius generis.
Genera nominum quot sunt? Quatuor. Quae? Masculinum, ut hic magister. Femininum ut haec musa. Neutrum, ut hoc scamnum. Commune, ut hic et haec sacerdos.
Rodzáju imion wiele są? Cztery. Ktore? Męskie/ jáko ten mistrz. Niewieście/ jáko tá mądrość. Oddzielne/ jáko tá łáwá. Pospolite/ jáko ten i tá kápłan.
Das Geschlecht. Rodzay. (GENUS) Wie viel sind Geschlechter im Nennworte? Es sind ihr zwar Sechse in der Sprachkunst geseget, wir wollen aber allhier [...] nur vier [...] vornehmen. Als da sind: 1. Das Männliche (Masculinum) Męski als: Pan, der Herr. 2. Das Weibliche (Foemininum) Niewieści, als: Páni, die Frau. 3. Das Unbenamte (Neutrum) Oddzielny, als: Dźiecię, das Kind. 4. Das Allgemeine (Omne) Wszelki, so zu den Beyständigen Nennwörtern zugebrauchen ist, weil sie alle drey Geschlechtwörter in sich begreiffen, als: piękny Pan, ein schöner Herr. Piękna Páni, ein [sic] schöne Frau. Piękne dźiecię ein schönes Kind.
Die Unbenahmten [Neutra] auff ein e oder ie/ als: Zacne/ das Vornehme. Wysokie/ das Lange.
Wie viel sind Geschlechter der Nennwörter? Es finden sich derselben Sechs bey den Pohlen/ als: (1) Das Männliche [Masculinum] (Męski) als: Pan der Herr. (2) Das Weibliche [Foemininum] (Niewieśći) als: Páni die Frau (3) Das Unbenahmte [Neutrum] (oddzielny) als: Dziecię das Kind. (4) Das Gemeine [Commune] (Pospolity) als: Pijánicá der Säuffer oder Trunckenbold und die Säufferin. Gość der Gast/ und die Gästin. [...] (5) Das allgemeine Geschlecht [Omne] (Wszelki) so alle drey Geschlechtswörter in sich begreifft/ als: Ten der/ Tá die/ To das. [...] (6) Ist das vermengte Geschlecht/ [Epicoenum vel Dubium] (Mieszány Rodzay) wenn man durch ein Geschlechtswort [Articulum] das Männlein und Weiblein [...] durch gleiche Benennung verstehet. Als in den Nahmen der Vogel und Thiere: Wrobl ein Sperling. Bocian ein Storch.
Powiem mu ich wils jhm sagen. [Neutr.].
Imioná záś ktore w języku Łácińskim są rodzáju oddzielnego, to jest (Generis neutrius) w języku Włoskim sie w męski obracáją.
Egli Neutrum, Temu, zażywamy dla ozdoby większej, ábo wyráżenia rzeczy, jáko to mogłbym mowić.
Wie viel Endungen hat das Nomen Substantivum? Unterschiedliche Endungen/ es ist aber entweder Generis Masculini, oder Generis Faeminini, oder Generis Neutrius.
Omne adiectivum, sive sit Nominale, sive Pronominale (excepto ktoś quispiam & nikt nequis), sive Participiale, movetur apud nos in singulari numero (in plurali enim duo tantum genera habemus videlicet masc. & neut.) per tria genera et tres terminationes hoc modo: dobry, dobra, dobre, trzeci, trzecia, trzecie, który, która, które, śpiący, śpiąca, śpiące, pisany, pisana, pisane, & c.
DE GENERE. Genera adiectivorum habemus tria: Masculinum, Foemininum, Neutrum.
Das Reden/ mowienie/ Nom. Subst. Gen[us] Neut[rum].
Aber/ ále. Conjunctio. Das Wort/ Słowo. N[omen] S[ubstantivum] G[enitivus] N[eutrum].
Nomina welche sich endigen auff o / e / ę sind Generis Neutrius.
Wir haben in der Polnischen Sprache drey Genera, Masculinum, Fœmininum und Neutrum. Welche erkannt werden theils aus der Bedeutung, und aus denen Regulis generalibus, theils aus der Endung, und aus denen regulis Specialibus.
Drey Genera Substantivorum, Masculinum, Neutrum, und Omne.
Bey den Adjectivis in beyden WörterRegistern hat man das Genus Foemin. bezeichnet mit dem Buchstab a, und Neutrum mit e.
Genus Masculinum, Foemininum und Neutrum.
Adiectiva tákże, álbo trojáko się kończą, in Masculino, kończą się ná, Us, albo R, in Foeminino, ná, A, in [genere] Neutro ná. UM. jáko Doctus, docta, doctum, Albo się kończą, dwojáko, in Masculino i Foeminino ná IS, in Neutro, ná E, jáko: Svavis, svave, wdzięczny. Albo się kończą, jednoráko, generis Omnis, jáko: Felix, szczęsliwy, Prudens, rostropny [etc].
Jáko bowiem od tych pochodzą Impersonalia Passiva, jáko: vivitur, discitur etc. ták też i Participia Passiva, osobliwie in Genere Neutro, od niechże sámych pochodzić mogą.
P. Wiele iest Generów? O. Trzy: Masculinum, Foemininum, Neutrum, a z nich pochodzą: Commune, Omne i Dubium.
Imiona własne Miast, wsi, Litery, Infinitivi modi położone zamiast Substantivum są generis neutrius, to iest, mają Artykuł das [...].
Neutra kończące śię na [...].
Neutrum nazywa śię, któremu in praeteris dodaie śię verbum Ich bin iestem: napr: Ich bin geloffen biegłem [...].
m. f. n. masculinum, femininum, neutrum.
Genus masculinum, Rodzay męski. foemininum, Białogłowski. neutrum, trzeciego rodzaiu.
Les Grammairiens en aujoutent un troisieme, c'est à dire le Neutre, pour le quel on a la particule hoc, hoc Templum, le Temple.
[...]
Grammatycy jednak i trzeci rodzaj przydają, to jest, Neutrum, mający artykuł Hoc, v. g. Hoc Templum, ten Kościoł.
On croit le genre féminin plus noble, que le genre neutre; c'est pourquoi s'il y a deux substantifs l'un de genre féminin et l'autre de genre neutre, on accorde l'adiectif au féminin.
[...]
Pospolicie sądzą, że genus foemininum jest zacniejsze niżeli neutrum, dla czego gdy się trafią dwa substantiva jedne generis foeminini, a drugie neutrius, adiectivum powinno się zgadzać cum foeminino.
Е. i Я. często używają się za jedno, osobliwie w wielkiej liczbie (in numero plurali) przydatnych (adiectivorum) piszą Святые, Swięci, i Святыя.Ta odmienność liter, Е. i Я. w rodzajach imion przydatnych (in generibus nominum adiectivorum), żadnej różnicy znacznej nie sprawuje: chociaż się zdaje, że Е. przyzwoiciej w Męskich (Masculinum), a Я. w Białogłowskich (Femininum) i trzeciego rodzaju (neutrum).
Rossyjskie istotne imiona są czterech rodzajow: Męskiego (Masculinum), Białogłowskiego (Fœmininum), trzeciego, albo śrzedniego (Neutrum) i powszechnego (Commune).
Rodzajow mają słowa przeszłych czasow trzy: Męski (Masculinum) [...] Białogłowski (Fœmininum) [...] Srzedni (Neutrum) Было писало, było pisało.
Taka Imion odmiana, nazywa się Rodzajowaniem czyli odmianą przez Rodzaje (per genĕra) których jest trzy: pierwszy Męski (Masculinum) drugi Niewieści (Faemininum) trzeci Nijaki to jest ni męski, ni niewieści (neŭtrum).
Genera Nominum: Rodzaje Imion. Genus masculinum: Rodzaj męzki. Genus Foemininum. Rodzaj niewieści. Genus Neutrum. Rodzaj nijaki etc.
Genus masculinum rodzaj męski. fæmininum żeński. neutrum niiaki.
Genus masculinum, rodzay męski. fœmininum, niewieści. neutrum, niiaki.
Genera nominum quot sunt? rodzajow imion wiele jest? sex, sześć, masculinum, męski, ut hic magister, jako en mistrz, faemininum, niewieści, ut haec mensa, jako ten stoł, neutrum, oddzielony, ut hoc scamnum, jako ta lawa, omne, wszelki, ut hic, et haec, et hoc felix, jako ten, i ta, i to szczęśliwe, commune, pospolity, ut hic et haec fortis, jako ten i ta mocna, et hoc forte, i to mocne; dubium, wątpliwy, ut hic, vel haec dies, jako ten dzień.
Hieraus entspringt das vierfache polnische Genus. 1. Das Masculinum. 2. Das Femininum. 3. Neutrum. 4. Commune.
Skróceń Grammatycznych wyłuszczenie. [...]
n., rodzaj nijaki, neutrum.
PŁEĆ, G. płci, ż. [...] Grammat. płeć męzka genus mascul., niewieścia femin., niesłużąca abo nie brzmiąca obojéj, ni męzkiéj, ni niewieściéj znacząca, neutrum. Cn Th., nijaki rodzaj.
Nijaki rodzaj, genus neutrum.
[Genus] Neutrum. [Rodzaj] Nijaki.
Skądinąd różnią się między sobą osoby, zwierzęta i rzeczy po względem rodzaju (genus). Trzy są rodzaje gramatyczne w języku naszym: męski (masculinum), żeński (femininum), i nijaki (neutrum).
§. 97. Skądinąd różnią się między sobą osoby, zwierzęta i rzeczy, a zatém i rzeczowniki, po względem RODZAJU (genus). Trzy są rodzaje gramatyczne w języku naszym: MĘSKI (masculinum), ŻEŃSKI (femininum), i NIJAKI (neutrum).
Masculinum, Femininum et Neutrum, domyślaj się genus triplex, aequalis formae et dignitatis, po polsku zas pierwsze dwa rodzaje męzki żeński dobrze oddano w tłumaczeniu, w trzecim zas Neutrum potwornie zbłądzono, jak żaden naród sławiański tego nie uczynił.
Natomiast na wsch. od podanej linji niema konsekwentnych cech czeskich prócz ściągania prasł. -iie w i w rzeczownikowym typie kåzańi kåzańim i przymiotnikowym głup'i (nom. sg. neut. i nom. pl. f.-n), głup'igo, głup'imu.
Drugi z tych typów ze względu na tamtejszy acc. sg. fem. krovam i nom. sg. neut. ćelam mógł powstać fonetycznie, zwłaszcza że równorzędnie mówi się tam v'y'm [...].
[...] neutr. ko'rët [...].
Przy tem trzeba pamiętać, że w większości form złożonej odmiany musiało chyba nastąpić skrócenie, czyli że już w nom. sg. była różnica między masc., gdzie metatonja, a fem. i neutr., gdzie skrócenie.
Najpierw w neutr. fem. i acc. masc. cztyry.
§ 274. Również imiesłowy czynne czasu przeszłego miały tematy spółgłoskowe, gdyż tworzyły się z suf. -u̯es, który w N. sg. m. n. miał formę -us i wymienił się po końcowej spółgłosce tematu czasownikowego na -ъ, po j na -ь, a po samogłosce na -vъ, stąd stsł. formy padъ, χvalь, viděvъ.
§ 552. W deklinacji złożonej formy polskie odpowiadają starosłowiańskim z wyjątkiem N. sg. m., który w języku polskim jest właściwie biernikiem: stsł. vedyi, trъpęi, p. wiodący, cierpiący; natomiast N. sg. n. wiodące, cierpiące jest zgodne ze stsł. vedąšteje, trъpęšteje i podobnie N. sg. f. wiodąca, cierpiąca, stsł. vedąštija, trъpęstija; różnica polega tylko na tem, że końcówki form polskich są ściągnięte.
Zaimki z tematami na -o § 433.
Singularis masculini, neutrius § 434—438.
Neutrum, p. rodzaj.
★Rodzaj wyrazów: ★męski (masculinum), ★żeński (femininum) i ★nijaki (neutrum). W liczbie mnogiej też ★męsko-osobowy (pilni chłopi orali) i ★rzeczowy (pilne chłopy orały).
Powiązane terminy
- neuter (rodzaj nijaki)
- neutraliter
- neutrum
- Geschlecht, unbenannt (rodzaj gramatyczny)
- gimimas nejoks (wsp. lit. bevardė giminė)
- neuter
- neutre
- płeć niesłużąca
- rodzaj ani męski, ani niewieści
- *rodzaj nieoddzielny
- rodzaj nieoznaczony
- rodzaj nijaki
- rodzaj oddzielny
- rodzaj średni
- rodzaj trzeci
- rodzaj wyłączony
- rodzaj żaden
- средний род