e kreskowane

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Szum/1809
• Desz/1846
• Br/1848
• Łaz/1861
• Malin/1869
• Malecz/1882

Iż głoski e (osobliwie é kreskowanej), w ostatniej syllabie wcale nie, a czasem jak y wymawiają, np. więcy, dali, mni, liczynie, zamiast: więcej, dalej, mniej, liczenie.

Jednostajnej wymowie też cale nie pomagają, lecz owszem już zaszkodziły, bo niektórzy kreskowanego é cale nie wymawiają, np. mni, więcy, zamiast; mniej, więcej; niektórzy znowu jak y wymawiają i piszą, np. uczynię, zna czynie, zamiast: uczynie, znaczynie, zamiast: uczenie, znaczenie.

Nie wiem jeszcze żadnego przypadku takiego, aby dla nie kreskowanych a, e, dekret jaki nie był zrozumianym, albo żeby o to sprzeczka jaka wynikła.

Zkądże się wzięła ta słów powyższych odwzorowość? Oto! zapewne ztąd: że kréskowané é źle wymawiano jak i, a późniéj zaczęto pisać to ostatnié w miejscu piérwszego.

I tak, jeśli piszemy e kréskowane zamiast e otwartego w wyrazach: Piękniéj, piéniądz itp. to nie dlatego, że tak chcą prawidła grammatyczne, ale że sądzimy, iż wymawianie e otwartego ujmowałoby dźwięku tym wyrazom […].

Brzmienie i, y, nie tylko zamiast é kréskowanego czyli ściśnionego, ale także zamiast e otwartego, a nawet zamiast końcowego ę (w mowie ukształconéj brzmiącego jak e), tak jest upowszechnione we Wschodniéj Gal,, że wiele pracy zadać sobie trzeba, aby ten nałóg wykorzenić [...].

To upowszechnienie się e otwartego zamiast ściśnionego doszło do tego stopnia, że wielu pisarzy, nie wiedząc już, gdzie pisać e otwarte, a gdzie kreskowane, zupełnie je kreskować zaniedbali. Zupełnie to samo stało się w XVIII wieku z a kreskowaném. To przechodzenie samogłosek ściśnionych w otwarte, nie jest psuciem się, lecz postępem języka [...].

Samogłoskę é kréskowaną, pochylającą się swym głosem ku głosowi samogłoski i lub y, wymáwiámy kanáłem nader zbliżonym do kanáłu, jakim wymáwiámy samogłoski i, y […].

Tenże Mroziński, kś. Szwejkowski, [...] prof. Kazimierz Brodziński, poniewáż w salonowym wymáwianiu polszczyzny, [...] znikła już była różnica pod przeważnym wpływem francuzczyzny i poniekąd łaciny pomiędzy a jasnym i á ciemnym, a dochowała się jeszcze różnica pomiędzy o, e jasnemi i ciemnemi: przeto uznali za rzecz stósowną, nie odróżniać w naszej pisowni dwu a, której różnicy w francuzczyznie nie widzieli, a natomiást odróżniać o, e jasne od ó, é ciemnych czyli kréskowanych [...].

P. Czy jest jaka różnica w wymowie między é (é kreskowaném) a i, y? O. Żadnéj pomiędzy tem głoskami nie masz w mowie różnicy [...].