terminów gramatycznych online
słowo nijakie
Cytaty
Słowa [...] są wielorakie. Verbum activum. Słowo czynne. Verbum passivum. Słowo bierne. Verbum deponens. Słowo pokładne, które ma zakończenie bierne (terminationem passivam) à znaczenie czynne (significationem activam). Verbum auxiliare. Słowo posiłkowe. Verbum regulare. Słowo foremne. Verbum irregulare. Słowo nie foremne. Verbum personale. Słowo osobiste. Verbum impersonale. Słowo nie osobiste. Verbum neutrum. Słowo nijakie, t.[to] j. [jest] ani czynne, ani bierne. Verbum frequentativum, Carisio, iterativum. Słowo częstotliwe, czyli powtorzyste. Verbum reciprocum. Słowo zaimkowe etc. etc.
O Słowach czynnych i nijakich.
(Verba activa et neutra.)
Jakie czynności oznaczają słowa czynne i nijakie? i podług jakich form czasują się? [...].
B. Słowa nijakie oznaczają czynności takie, które my tylko wykonywać możemy, ale one nie mogę bydź względem nas wykonane, np. my możemy pisać, jechać, ale nie możemy bydź pisani, jechani, dla tego też słowa nijakie nie mają formy biernej czasowania, nie można powiedzieć, np. jestem jechany, i t. d.
Słowo nijakie: bieleć, stygnąć, wyraża czynność nie rozciągającą się za przedmiot działający.
Pod względem działania dzielą się słowa na czynne, bierne, nijakie i odnośne [...]. Słowa nijakie wyrażają wprawdzie działanie, ale nie mają przedmiotu na który by działały [...].
Tak np. wyrażenia który czytał, który napisał, nie mogą być zmienione, bo w polskim języku słowa czynne imiesłowów czasu przeszłego nie mają. [...] W rossyjskim języku słowa wszystkich gatunków (видовъ) mają imiesłowy czasu przeszłego np. читавшiй (który czytał), написавшiй (który napisał), шедшiй (który szedł) i t. p. W polskim zaś mają ten imiesłów tylko słowa wzmagalne (прiобрѣтательные глаголы), oraz niektóre nijakie np. spróchniały (od spróchnieć), osiwiały (od osiwieć).
Rząd tego rodzaju może się także znajdować przy słowach nijakich.
Słowo nijakie nie pokazuje czynności, ale raczéj jakieś zachowanie się osób lub rzeczy bezwzględnie do drugich, i nie ma żadnego przedmiotu działania.
P. Jak się dzielą słowa co do wewnętrznego swego znaczenia? O. Słowa dzielą się na: czynne, nijakie, zaimkowe, zwrotne, dokonane, niedokonane, częstotliwe i bierne. [...] P. Co to jest słowo nijakie? czyli nieprzechodnie? O. Słowo nijakie, jest to słowo, które również oznacza czynność, ale ta czynność nie przechodzi na żaden inny przedmiot, a zatem słowo nijakie nie odpowiada na pytanie kogo? co? np. kwitnąć, lecieć.