terminów gramatycznych online
przymiotnik złożony
Język: polski
Cytaty
Które przyimki nie wchodzą nigdy do złożonych przymiotników? […] Przyimki wielozgłoskowe; np. Przeciw, między itp.; i przyimek dla.
Przymiotniki złożone Język angielski będąc niezmiernie zamożny w wyrazy składane, ma także wiele przymiotników tego rodzaju. Tworzą się one przez przybranie innych wyrazów z którem są łącznikiem połączone. Wyraz przybrany albo być może przymiotnikiem, albo przysłówkiem lub przyrostkiem.
Są także przymiotniki piérwotne, pochodne, pojedyncze, złożone, swojskie, cudzoziemskie i t. d.
§. 532. Najprędzéj stósunkowo dają się w języku polskim tworzyć złożone przymiotniki, a to z rzeczownika i rzeczownika, z przymiotnika (lub liczebnika) i rzeczownika, ze słowa i rzeczownika , ze słowa i przymiotnika, z dwóch przymiotników. Dzisiejsza polszczyzna i zygmuntowska dostarczają tu wielkiego zapasu przykładów; np. laskonogi, wiatronogi, cudoprety.
Przymiotnik oznaczá przymiot, włásność jakiéjkolwiek jistoty, lub materyją, s któréj rzecz się skłádá [...]; lub też náleżenie jednéj rzeczy do drugiéj [...]. Użycie przymiotnika w języku jest dwojakie. Używá się bowiem już jako orzeczenie (praedicatum) podmiotu (subjectum) zdaniá; i tak w zdaniach: Bóg jest vsehmocny, złoɣek jest ułomny [...], rzeczownik Bóg, złoɣek [...] są podmiotami zdaniá, którym przywłászczá się pewien przymiot lub włásność oznaczoną przymiotnikami vsehmocny, ułomny [...] za pośrednictwem słowa jest, które w takim razie nazywają gramatycy i logicy łącznikiem (copula), to jest wyrazem łączącym podmiot z orzeczeniem czyli praedikatem, który tu jest oznaczony przymiotnikami [...]. Drugie użycie w mowie przymiotnika odbywá się wtedy, kiedy w myśli naszéj przymiot lub własność jaká stanowi jednę nierozerwaną całość z rzeczownikiem oznaczającym jakąkolwiek jistotę [...]. W powyższych przymiotniki vsehmocny, ułomny, dobry nazywają gramatycy z grecka epitetami, to jest przydáwkami lub przekłádkami. To wyjaśnienie, ściśle rzecz biorąc, náleży włáściwie do Składni (Syntaxis), lecz położyliśmy je tutáj dlá lepszego zrozumieniá budowy przymiotników. Są one piérwotne, pochodne, pojedyncze lub złożone; lecz tymczasem nie o to nám chodzi, tylko o to czy przymiotnik jest opatrzony na końcu pojimkiem, lub używá się w języku naszym bez niego [...].
[...] Jakkolwiek pojimek y lub i nie jest z jistoty swojéj żádnym pogłosem, jednakże poeci nasi potworzyli nám przymiotniki złożone, w których rzeczownik będący ostatnią cząstką składową przez przybranie pojimka przechodzi w znaczenie przymiotnika. Takiemi przymiotnikami złożonemi są: hybkonogi [...].
[…] Jak rzeczowniki, tak i przymiotniki mogą być w języku naszym złożone […].
Przymiotniki na koniec w powyższéj grupie złożone, jak złotousty, stonóg, długouchy itp. uważać trzeba co do téj drugiéj ich części [...] za równie pierwotne wyrazy, jak rzeczownik usta, noga i ucho.
Podobnież i w przymiotnikach; gdyż co innego znaczy przymiotnik złożony: niedrogi (w znaczeniu tani), co innego przymiotnik z przeczeniem.
Przede wszystkiem fakt, że g. sg. pni żeńskich na -ьja (rola) wcześnie spłynął z g. złożonych przymiotników, daleko jest w ten sposób zrozumialszy. Pierwotnie brzmiał on rolé i w tej postaci spotykamy go często w stp.: KŚ piecze KG panie itd.