Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

tryb oznajmujący

Język: polski
EJP 1991, 363 Definicja współczesna

Tryb jest kategorią fleksyjną czasownika [...]. W obrębie tej kategorii gramatycznej tryb oznajmujący jest jej członem nienacechowanym [...] funkcjonalnie i morfologicznie; formy tego trybu oznaczają zwykle czynność traktowaną jako rzeczywista.

Cytaty

Trybów jest w polskim języku 4:

1wszy: Bezokoliczny (Infinitivus), [...].

2gi: [tryb] Oznajmujący (Indicativus), przedstawia on czynność w sposobie oznajmiającym, np. znam, znałem, znałem był, będę znał.

TRYB OZNAJMUJĄCY

Czas teraźniejszy

znam [...].

3cia osoba l. p. trybu rozk. formuje się zawsze z trzeciej osoby l. p. czasu teraźn. trybu oznajm. przez dodanie syllaby niech, np. zna, niech zna; mówi, niech mówi i t. d.

Oznajmujący tryb, modus indicativus.

Tak dodawane, są równie cechą trybu bezokoliczncgo, jak w trybie oznajmującym są cechą 1széj osoby dodawane do pierwiastku litery m, lub am, ę, lub , lub uje.

Słowo jadł, powinnoby, podług form zwyczajnych, mieć w trybie oznajmującym jedzie, lecz gdy jedzie pochodzi od jechał, słowo przeto jadł ma tryb oznajmujący nieforemny je.

Tryb oznajmujący, który wyraża działanie bezwarunkowo, to jest że takie działanie jest, było lub będzie [...].

Tryb oznajmujący wyraża czynność nasza lub drugich bez żadnego rozkazu i wątpliwości, a po prostu opowiada, że coś się dzieje lub stało.

Польскіе глаголы имѣютъ три наклоненія. 1) Изъявительное tryb oznajmujący, показывающее: кто и когда дѣйствуетъ, т. е. означающее время, лицо, число и родъ; напр. piszę, czytałeś, grała, pojedziemy, będziecie się przechadzali.

Tryby i klasy czasowników.

„Józef pisze list, Jan już list napisał, a Helena dopiero napisze". W tem zdaniu mamy trzy czasowniki (verbos): pisze, napisał, napisze. Wszystkie trzy są w trybie oznajmującym (modo indicativo), ale każdy w innym czasie (tempo) [...].

§ 101. Tryby.

I) Stanisław bierze książkę do ręki i uczy się zadanej lekcji. [...]

I) Powiadamy, że coś dzieje się lub jest rzeczywiście, pewnietryb oznajmujący.

W każdej odmianie mamy pięć trybów — modos:

Indicativo — [tryb] oznajmiający, który wyraża czynność pewną, rzeczywistą: estudo (uczę się) [...].

I. — Ter - Mieć

Tryb oznajmujący

(Modo indicativo)

Czas teraźniejszy (Presente)

Tenho - mam