terminów gramatycznych online
dwugłosica
Język: polski
Geneza: od łac. diphtongus
Cytaty
Po ograniczeniu wartości pojedynczych Samogłosek, wypada mówić o Dwugłosicach (de Diphtongis) ktore, jak w każdym Języku, tak i w naszym, powstają ze społki dwoch Samogłosek , w jednyj złodze słowa, przez ściśnienie dwu tonow w jeden, tak się wymawiających, iż obie tylko tyle iloczasują, czyli tyle czasu trwają w wymawianiu, ileby każda z dwoch, tak złączonych, iloczasowała, gdyby każda oddzielnie była wymawianą.
Dwugłosica zaś jest społką dwu Pisow czyli Bukw Głośnych – nie odmieniających postaci, ani w jednę bukwę, ktoraby obie znaczyła, niezgarnionych, lecz obok siebie wyraźnie pisowanych, jak para ściśniętych tonow, w jeden zlanych, ktorych wygłaszanie tyle tylko czasu zabiera, ile wygłaszanie każdego pojedynczego tonu każdej jednej Samogłoski z osobna.
Nowa mianowka Dwugłosic czyli Dwutonic, zwanych po Grecku aj diftongoj, poki się nie znajdzie lepsza, zdaje mi się dla swojej wyrazistej krotkości dosyć wygodną w rożnieniu par Samogłosek, czyli dwu samotonow, w jednyj złodze razem brzmiących, od par Społgłosek, czyli dwu społtonow, także razem brzmiących, jakie ja w Przyabecadle szczegulnij Dwojorkami nazywam.
Powinnibyśmy jeszcze do wtorego szeregu naszego Poabecadła rachować dwie obce Dwugłosice OU i UU, bo nasze organki głosowe potrafią je wygłaszać na każde ucho w iloczasie, odpowiadającym iloczasowi, potrzebowanemu do wygłoszenia każdej naszej Samogłoski i każdej naszej Dwugłosicy, np. w słowach: Blount, Ogluu i t. d. i te byłyby nową zdobyczą dla Pismowni Polskiej w wiernem oddawaniu słow, całkiem nienaskich, ile, że takie Dwugłosice wybijają się u nas na ucho przez tych, ktorzy nie mogą wymawiać naszego łoskocącego Ł, np. w szyku: AU, EU, IU, OU, UU, YU. Bo tacy zamiast - skał, dzieł, sił, szkoł, stuł, brył wymawiają: - skau, dzieu, siꞋu, szkou, stuu, bryꞋu. Gdy Dwugłosice IU i YU są zdrowyj organiznie ust i piersi wcale przeciwne i wprowadzone bydź nie mogą, więc tylko cztery obcych Dwugłosic rachujmy: AU, EU, OU, UU.
Najbardzi zaś było słychać skargi naszych Dwugłosic: ay, ey, iy, oy, uy, yy, i dąsy obcych: au, eu, ou, uu.
O ile jednak neologizmy Szumskiego utrzymane były w granicach zdrowego rozsądku, to nie można tego powiedzieć o całym ich zestawie u J. Przybylskiego.
Terminologia. Litera — bukwa, diphthongus — dwugłosica, dwutonica, dwusamogłoska, dwugłoska samogłoskowa, consonans fortis — gęstsza, Ienis — rzadsza, syllaba — złoga, accentus — przypiewka, znaczek, przytonek, wtórówka.