głoska dźwięk mowy

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Ant/1788
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Prz/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Bor/1830
• Rozp/1830
• Marc/1833
• Rew/1845
• Desz/1846
• Br/1848
• Such/1849
• Ryk/1850
• Szt/1854
• Morz/1857
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Czep/1871–1872
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Malecz/1882
• Oż/1883
• Jes/1886
• Uchw.AU/1891
• Kr/1897
• Król/1907
• Kr/1917
• Kon/1920
• PolTerm/1921
• Król/1922
• Benni/1923
• Nitsch/1923
• Rozw/1923
• Szob/1923
• Gaert/1927
• Kl/1939
• Kor/1961

[Przymiotniki] kończące się na e dobiérają głoskę r w stopniu wyższym, inné zgłoskę er.

O dobrej wymowie niektórych głosek. Co się tyczy samogłosek.

Głoski dzielą się 1) na Samogłoski czyli wokale: a ą e ę i j o u y: 2) Na Spółgłoski czyli konsony: b c d f [...] z. Z nich jedné są wargowe [,,,] 3. na Dwugłoski czyli dyftongi [...] 4. na Trójgłoski: iáy, np. iáy.

Nasze Przyabecadło, ile jeszcze w dzisiejszym stanie nierozstrzygnione, składa się z 15 Bukw czyli Głosek, to jest, z 8 pojedynczych czyli Jednorek, wszystkich rozmaicie według potrzeby rożnienia tonu jotowanych, i z 7 Społek dwubukwowych czyli Dwojorek, zastępujących pojedyncze Pisy, jakieby dopiero wynaleźć natężało, gdyby do wyrażenia naszych przyabecadłowych społtnow nie wystarczały te same bukwy w pary sprzężone, z ktorych albo się żadna nie jotuje, albo tylko druga, do poprzedzającej niejotowanej przyległa, a ktore w takowem społkowamu wcale inaczej na ucho brzmią, niż gdyby były czytane według Wartości abecadłowej.

Podział liter na samogłoski i spółgłoski. W alfabecie 8. głosek a, ą, e, ę, i, y, o, u, zowiemy samogłoskami, że malują sam głos mniejszym lub większym otworem krtani i ust uczyniony [...].

Litery od znaczenia głosu nazwane głoskami, jak są w pisaniu rozmaite, tak rozmaicie brzmieć muszą i pojedyńcze w abecadle i złożone w słowach.

Cechą rodzaju imion nieodmiennych jest domyślnia. Imiona tedy głosek, i wszystkie wyrazy za imię czyli nazwisko wzięte, są rodzaju nijakiego, przez domyślanie się wyrazu tegoż rodzaju, imię, nazwisko, słowo. I tak mówimy e ściśnione, i długie, moje widzi mi się.

Użyto ich najwłaściwiéj do oznaczenia naszych samogłosek ściśnionych, bo ta sama głoska, w tém samém słowie, miewa raz brzmienie otwarte, drugi raz ściśnione.

Idzie więc tylko o to, czy głoska a ma w mowie naszéj dwojakie brzmienie, otwarte i ściśnione.

Głoski podzieliłem stosownie do ich własności w języku polskim, nie zaś podług ich wyrabiania się w ustach za pomocą głosu i pewnych części ciała.

Dza, dzą, dze, dzę, dzi, dzy, dzo, dzu.

dża, dżą, dże, dżę, dży, dżo, dżu.

Brzmienie tych syllab powinno się wydać tak, iakby iedną lub dwiema tylko głoskami były. Szczególniey ch, sz, cz, r z , szcz, dz, przez niejakieś tchu wydanie, głos wydać należy.

Paragrafy 1. o Głoskach i ich podziale. Podział liter na samogłoski i spółgłoski, tychże brzmienie za pomocą samogłosek, tych zaś samych przez się.

Aby wyrazy po sobie idące nie zaczynały się jednakowo, ani następujący, aby się nie zaczynał od tej głoski, na jaką się kończył poprzedni np. on się ściganiem mojej osoby zajął, Jan jadł jabłka jadowite, on był łagodny.

Brzmienia oddają się w piśmie postaciami, znakami, głoski zwanemi [...]. Głosek wszystkich jak brzmień prostych w naszej mowie jest sześćdziesiąt sześć. Ich podział najwybitniejszy jest na samogłoski i spółgłoski.

Głoski dzielą się 1. na pojedyńcze i złożone, 2. na samogłoski i spółgłoski, 3. na naczelne i podrzędne.

Słowo składa się z głosek (liter), połączonych w zgłoski (sylaby).

Ue 1. Podobnie jak ua, zlewa się czasem w jedną głoskę.

O głoskach polskich. Zanim się przystąpi do nauki grammatycznéj, potrzeba wprzód poznać głoski polskie, ich znaczenie i podział; gdyż od tego zależy dokładne zrozumienié całéj grammatyki. Głosek polskich jest w liczbie 47, jak następują: a, á, ą, b, b', c, ć, cz, d, dz, dź, dż, e, é, ę, f, g, h, ch, i, j, k, l, ł, m, m', n, ń, o, ó, p, p', r, rz, s, ś, sz, szcz, t, u, w, w', x, y, z, ź, ż.

Głoski dzielą się na samogłoski i spółgłoski.

Głoski dzielą się [...] na łagodne i ostre.

Nauka o głoskach należy właściwie do ortografii.

Stąd wypada podział gramatyki na naukę: 1. O brzmieniu tudzież o przemianach pojedynczych głosów (głosek), będących zarazem podstawą pisowni […].

[…] Głoski są dwojakie: samogłoski i spółgłoski.

Zdania składają się z wyrazów, wyrazy ze zgłosek, zgłoski czyli syllaby z głosek, a tych znaki piśmienne nazywamy literami.

[…] Wszystkie głoski wchodzące w skłád wyrazów dzielą się na samogłoski i spółgłoski […].

Mamy w języku naszym głosek 45, te są: a, ą, b, b(i), c, cz, ć, d, dz, dź, dż, e, é, ę, f, f(i), g, h, ch, i, j, k, ł, l, m, m(i), n, ń, o, ó, p, p(i), r, rz, s, sz, ś, t, u, w, w(i), y, z, ź, ż. Głoski te dzielą się na samogłoski i spółgłoski. Samogłosek jest 10, spółgłosek zaś 35.

Zgłoski czyli syllaby składają się z liter, czyli głosek: T-o, d-z-i-e, c-k-o, u, c-z-y, s-i-ę, d-o, b-r-z-e.[...] Ileż mamy głównych liter czyli głosek w polskiém abecadle? O. Głosek pierwotnych, głównych, w polskiém abecadle mamy 24.

Samogłoska jest to litera, która wydaje dźwięk pojedynczy, dźwięk sam jeden bez pomocy innej głoski. P. Które głoski są głównemi samogłoskami. O Głównemi samogłoskami są: a, e, i, o, u, y.

Spółgłoska jest to znowu głoska, która wydaje dźwięk zespolony, jakby złączony z inną literą, np. b (be), f (ef) [...].

[Józef Mroziński] Jeżeli w gram. języka naszego ogrom wyjątków i podziałów przy każdem niemal prawidłe przeraża najgorliwszego nawet miłośnika ojczystej mowy, a cudzoziemcowi trudność jęz. pol. zdaje się być nad siły ludzkie, pochodzi to po wielkiej części stąd, że żaden gramatyk nie śledził natury polskich głosek.

[Wojciech Szwejkowski] "Głoska z powiada: u nas gra rolę główną i podrzędną, raz występuje na scenę za siebie, dwa razy za swoje dzieci, z, ż, ź trzy razy włączona do d-d-ż-d-ź; raz za r miętsze, dwa razy za s i c mocniej syczące (s-z c-z), a wcale dla siebie obce".

Każdy taki członeczek wyrazu nazywamy zgłoską; zgłoską dlatego, że jest złożony z głosek.

Głoska, którą obecnie literą é (e pochylone) oznaczamy, zbliża się w wymawianiu do y [...] lub do i.

[Antoni Małecki] W pierwszym razie pamiętać zatem o tem należy, że nie można oderwanych końcowych głosek przybranki doczepiać do wyrazu głównego, ani też początkowych głosek wyrazu głównego doczepiać do przybranki.

Litera ż pisze się tylko w wyrazach, gdzie głoska ż wyraźnie jest słyszana np.: żaden, życie, bliżej itp. (ruskie „ж“ nie ,,р“)[...].

Głosownia czyli nauka o głoskach.

§ 1. Wyrazy składają się z głosek, np. m-a-t-k-a, k-o-ń. Znak, który w piśmie oznacza jedną głoskę, nazywa się literą.

Głoski wymawiamy — litery piszemy.

Głoski słyszymy — litery widzimy.

Głoska. Głoski dźwięczne i bezdźwięczne.

Język polski warstw wykształconych posiada dzisiaj, jak wiemy, 36 spółgłosek i 8 brzmień samogłoskowych, czyli razem 44 głoski.

Przy zbliżeniu, wiązadeł głosowych prąd powietrza, przeciskający się między niemi, wprawia je w ruch drgający, dający nam wrażenie słuchowe głosu, i na tem polega najważniejszy udział krtani w mówieniu. O ile przy wytwarzaniu pewnej głoski bierze udział głos, nazywamy głoskę dźwięczną, np. przy głoskach a i z m g d, w razie przeciwnym, gdy prąd powietrza przechodzi przez krtań nie wytwarzając głosu, mówimy o głoskach bezdźwięcznych np. przy f s k t. Jak już widać z tego przedstawienia rzeczy, jaśniejszem byłoby stosowanie nieco innej terminologji: mówić nie o»głoskach«, lecz o»dźwiękach mowy«, rozróżniać natomiast dźwięki głosowe i niegłosowe, zamiast dźwięcznych i bezdźwięcznych, tutaj jednak trzymamy się wyrażeń ustalonych, by nie wprowadzać rozdźwięku.

Na całej przestrzeni tamują dyftongizację następujące spółgłoski nosowe i u̯ [...]; gwarach z przystosowaniem nieistniejącego w nich o głoskom najbliższym; stąd też w dialekcie kociewskim (bez å) śau̯lis [...].

Głoski poszczególne są wprawdzie tylko w bardzo małym zakresie zarazem wyrazami, a normalnie istnieją tylko w obrębie mniejszych lub większych grup fonetycznych, to jest wyrazów lub powiedzeń; mimo to jednak posiadają swoją indywidualność, pewien odrębny byt indywidualny (oczywiście psychiczny przede wszystkiem), w innym stopniu ale podobnie jak wyrazy (znowu z szeregiem stopniowań) w stosunku do powiedzeń (zdań).

Wszystkie głoski polskie dzielą się na samogłoski lub spółgłoski.

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego.

Terminologia. Litera vocalis brevis — głoska samogłoska, wokala krótka, longa — długa, a, e, o — jasna, á, é, ó — ściśniona, nasalis — nosowa, diphthongus — dwugłoska, dyftong, consonans gutturalis — spółgłoska gardłowa, muta — pomowna, semivocalis — przedmowna, liquida — łagodna (t. 3), consonans dura — twarda (t. 2, s. 24), mollis — miękka [...].