terminów gramatycznych online
spółgłoska zębowa
Geneza: kalka łac. consonans dentalis
zob. spółgłoska przedniojęzykowa
Cytaty
[…] Spółgłoski bowiem, przy których urábianiu język działá w pobliżu przednich zębów, nazywámy zębowemi, takiemi są: d, t, z, s, ł, n […].
Tymczasem zwrácámy na to uwágę, że tylko temáta urobione pogłosem j od piérwiástków lub piérwotników kończących się na spółgłoski zębowe, jakiemi są: t, d, s, z, st, zd, ulegają dwojakiemu miękczeniu u słów spájających się ze spójką i. Piérwotná bowiem postać tych temátów kończy się na spółgłoski zmiękczone przyciskowe [...].
Samo się przez się rozumié, że postać temátu nie ulega żádnéj przemianie przed spójką i, jeżeli piérwotnik, od którego jest urobiony temát, kończy się na spółgłoski gardłowe, wargowe albo płynne […].
Pyt. Czy my więcej mamy spółgłosek od łacinników i jakie są mianowicie? Odp. Że my więcej mamy, to nieulega żadnej wątpliwości, a temi są przyciskowe, przyciskowo-dźwieczne, syczące i zębowe, jakich łacinnicy nie mają wcale w swem abecadle, i my własnych mamy o trzynaście więcej od nich spółgłosek, czyli razem w ogóle licząc z łacińskiemi, mamy trzydzieści dwie.
Przy wymawianiu zaś językowych, odróżniając trzy główne położenia języka, będziemy mieli: a) przednio-językowe, zwane [spółgłoskami] zębowemi: t, d, c, dz, s, z, ł, l, r, n.
Podług narządów mownych dzielimy spółgłoski na: 4) a) wargowe: p, p', b, b', m, m', b) wargowo zębowe: f, f', w, w', c) przednio językowe (zębowe) t, d, c, dz, s, z, ł, l, r, n, (dziąsłowe): cz, dż, sz, ż, rz, d) średnio językowe: j (oraz ć, dź, ś, ź, ń, które są równocześnie i przednio językowemi), e) tylno językowe: k, g, ch, h - k, g', ch'.
Przy wymawianiu wszystkich innych spółgłosek najbardiej czynnym narządem jest język. Jeśli przede wszystkim działa jego przód, powstają spółgłoski przednio-językowo-zębowe, krótko zębowe d, t, z, s, dz, c, n, ł.